یکشنبه 15 اسفند 1395
در هفته گذشته دومين بيانيه فراكسيون توليد اتاق بازرگاني، صنايع، معادن و كشاورزي ايران با موضوع مسائل بانكي منتشر شد. اما برخلاف انتظار اين بيانيه از سوي برخي از چهره‌هاي مطرح اتاق مورد حمايت قرار نگرفت. در حقيقت بدون توجه به مساله جزئيات بيانيه، شاهد اين موضوع هستيم كه بخشي از اتاقي‌ها به ويژه اعضاي تهراني هيات رييسه اتاق ايران با موضوع جمعي به نام فراكسيون توليد مشكل دارند. مساله گروه‌بندي در اتاق بازرگاني پديده جديدي نيست.
براي سال‌ها، ساختار قدرت توسط گروه‌هاي مختلف مشخص مي‌شد اما اين‌بار شاهد اين مساله هستيم كه به جاي گروه‌بندي بحث ايجاد فراكسيون با موضوعي واحد شكل گرفته است و دليل مخالفت با اين موضوع مي‌تواند ترس از احتمال به هم خوردن توازن قدرت باشد. اما اين بحث باقي است كه آيا تشكل‌هاي بخش خصوصي به سمت ايجاد فراكسيون‌هايي براي حمايت از خود حركت خواهند كرد؟ آيا اين فراكسيون‌ها مي‌تواند جايگزيني براي بحث تشكل‌هاي بالادستي باشد؟
تجربه گروه‌بندي‌ها در اتاق بازرگاني
بسياري از تشكل‌ها با اصطلاح
«تشكل تشكل‌ها» كه براي اتاق بازرگاني به كار برده مي‌شود مخالف هستند و مي‌گويند اين اصطلاح به خوبي اتاق را توصيف نمي‌كند. اما اين اصطلاح از جنبه‌يي صحيح است، اتاق بازرگاني شايد تنها تشكلي باشد كه تقريبا از تمام تشكل‌ها نمايندگاني در آن عضويت دارند. قدمت و ساختار اين اتاق باعث شده است كه در ايام انتخابات شاهد حضور تمام گروه‌ها و تشكل‌ها در انتخابات اتاق باشيم. اما درون خود اتاق تعداد گروه‌ها نسبتا محدود است و چند جريان اصلي وجود دارد.
براي بيش از ۲۰ سال بحث گروه‌بندي و جناح در اتاق بازرگاني وجود نداشت اما اين موضوع از اتاق بازرگاني تهران آغاز شد. در آن زمان در مقابل گروهي كه براي چند دهه اتاق تهران را در اختيار داشتند گروه خواستاران تحول شكل گرفت. اين موضوع از اتاق تهران به اتاق ايران نيز كشيده شد. با شكل‌گيري خواستاران تحول، گروه قبلي حاكم بر اتاق نام مجمع فعالان توسعه را برگزيد. به مرور گروه‌هاي ديگري نيز در اتاق شكل گرفت كه از جمله آنها مي‌توان به پيشگامان و در دوره اخير ائتلاف براي فردا اشاره كرد.
همچنين تشكل‌هايي كه در اتاق ثبت نشده‌اند نيز در دوره‌هاي مختلف در بحث‌هاي اتاق فعال بوده‌اند كه ازجمله آنها مي‌توان به خانه‌هاي صنعت، خانه اقتصاد ايران و كانون فعالان توسعه‌گرا اشاره كرد.
عدم حضور اكثريت گروه‌ها
در اين دوره اما وضعيت اتاق بازرگاني تا حد زيادي متفاوت است. در دوره‌هاي قبل هميشه شاهد اين مساله بوديم كه از تمامي اتاق‌ها نمايندگاني در اتاق تهران و اتاق ايران حضور دارد. در اين دوره اكثريت مطلق اتاق تهران در اختيار يك گروه قرار گرفته است و ساير گروه‌ها به جز ۴ عضو در اتاق تهران مجبور شده‌اند به تعداد محدود از طريق اتاق‌هاي شهرستان و تشكل‌ها در اتاق بازرگاني ايران حضور داشته باشند. اين مساله عملا باعث شد كه در اتاق ايران يك دو قطبي واضح شكل گيرد.
در يك سوي گروه ائتلاف فردا كه اكثريت مطلق اتاق تهران را در اختيار دارد و در سوي مقابل اتاق‌هاي شهرستان كه بخش قابل توجهي از آنها از طريق شوراي روساي شهرستان در كنار يكديگر قرار گرفته‌اند.
اين دو گروه در مقاطع مختلف يا در مقابل يكديگر قرار گرفته‌اند يا با سازش با يكديگر براي اتاق تصميم گرفته‌اند. اما اين ساختار با شكل‌گيري فراكسيون توليد و فراكسيون‌هايي از اين دست مي‌تواند دچار چالش شود و توازن قدرت به هم بخورد.
گروه‌بندي بدون مانيفست
دو ايراد اساسي به نحوه گروه بندي‌ها در اتاق بازرگاني گرفته مي‌شد. ايراد اول اين بود كه بسياري از گروه‌ها جنبه انتخاباتي دارند و تنها در زمان انتخابات فعال هستند ولي پس از آن عملا به خواب مي‌روند. اين موضوع در مواردي كه گروه نمايندگاني در هيات نمايندگان نداشته باشد بسيار پررنگ مي‌شود. ايراد دوم نيز اين بود كه گروه‌ها نه بر اساس يك مانيفست اقتصادي يا يك ديدگاه واحد بلكه به خاطر مسائل انتخاباتي و قدرت و بر اساس دوستي‌ها با يكديگر شكل گرفته است. براي مثال گروه خواستاران تحول بر اساس مخالفت با علينقي خاموشي شكل گرفت و پس از كنار رفتن خاموشي هيچگاه نتوانست اكثريت اتاق را به دست گيرد. يا گروه شوراي روساي اتاق‌هاي شهرستان نه بر اساس ديدگاه اقتصادي بلكه بر اساس مسائل قوميتي و تقويت شهرستان‌ها شكل گرفته است.
بر همين اساس جمعي از اعضاي هيات نمايندگان كه اكثريت آنها نمايندگي تشكلي را بر عهده دارند تصميم به ايجاد يك فراكسيون با موضوع بررسي مشكلات توليد و حل آنها گرفتند. با توجه به اينكه تشكل اين فراكسيون نزديك به انتخابات اتاق بازرگاني نبود شائبه انتخاباتي بودن اين حركت وجود نداشت و در عين حال مانيفست اين گروه مشخص بود.
شايد به همين دليل شاهد انتقادهاي گروه‌هاي مختلف به ويژه گروه‌هايي كه قدرت را در اختيار دارند از اين حركت هستيم. در هفته گذشته بيانيه اين فراكسيون در خصوص مساله بانكي عملا ۸ هزار امضا به همراه داشت كه اكثريت آنها اعضا تشكل‌هاي عضو فراكسيون بودند. اين در حالي است كه اعضاي اتاق تهران در بهترين حالت با ۲ هزار راي به نمايندگي در اتاق تهران انتخاب شدند و آراي ساير شهرستان‌ها بسيار كمتر است.
انتقادها از ساختار فراكسيون
در روزهاي اخير به دليل فعال شدن فراكسيون انتقادهاي زيادي از اين ساختار شكل گرفته است. مهم‌ترين ايراد به موضوع عدم شناسنامه‌دار بودن فراكسيون است. اين موضوع در حالي مطرح مي‌شود كه اصولا گروه‌هايي مانند ائتلاف براي فردا و شوراي روسا نيز به ثبت نرسيده‌اند و در ساختار اتاق تعريفي ندارند.
انتقاد ديگر به بحث فراكسيون توليد اين مساله است كه چرا زماني كه كميسيون‌هايي همچون كميسيون صنايع يا فدراسيون‌هايي براي پيگيري امور وجود دارد اعضا مستقيما مبادرت به ايجاد فراكسيون كرده‌اند. شايد مهم‌ترين دليل اين موضوع ضعيف شدن كميسيون‌ها توسط هيات رييسه در دوره اخير و همچنين دستوري بودن ايجاد فدراسيون‌ها باشد كه باعث شده تاكنون هيچ خروجي مفيدي از سوي فدراسيون شكل نگيرد. با تمام اين تفاسير اين ساختار امروز شكل گرفته است و جمعي از اعضا از اين ساختار حمايت كرده‌اند. حال با اين شرايط بهترين روش براي برخورد با پديده‌يي جديد به نام فراكسيون چيست؟
ساختار بهينه قدرت در اتاق بازرگاني
براي چرخش قدرت در اتاق بازرگاني وجود گروه‌هاي مختلف ضروري است. ايجاد ساختار فراكسيوني يكي از بهترين روش‌ها براي تجميع نظرات مختلف است. به فراكسيون توليد در حال حاضر ايراداتي وارد است. اين فراكسيون هنوز ساختاري منسجم و قوي ندارد و مسووليت‌ها به صورت مشخص در آن تقسيم نشده است اما مي‌تواند نقطه شروعي براي يك مساله مهم باشد.
اگر اتاق مي‌خواهد با بلوغ تشكلي به فعاليت بپردازد مهم‌ترين مساله اين است كه مانند تمام نظام‌هاي پارلماني بحث فراكسيون اكثريت و اقليت در آن شروع شود. بايد تعداد آراي وابسته به اكثريت، اقليت و ممتنع براي مسائل كلي مشخص باشد و در عين حال تفاوت ديدگاه‌هاي اكثريت و اقليت روشن باشد. در حال حاضر اتاقي‌ها در زمان انتخابات ميان دوره و بر اساس حدود راي كانديداها تا حدي به اين موضوع آگاه هستند اما ساختاري براي سازمان‌دهي آرا و به تبع آن تصميم‌گيري براي آينده اتاق و همچنين مسائل اقتصادي وجود ندارد. طبيعتا وقتي آرا منسجم و روشن نباشد آراي اندك و منسجم مي‌تواند براي اكثريت تصميم بگيرد بدون آنكه آراي اكثريت در يك موضوع وجود داشته باشد.
در چنين شرايطي رسانه‌ها عملا نظر يك گروه خاص كه ارتباط بهتري با آنها دارد را منتشر خواهند كرد بدون آنكه تضميني باشد كه اين نظر براي اكثريت افراد است.
درحقيقت بحث فراكسيون توليد برخلاف نگراني افراد مي‌تواند موضوعي مثبت براي اتاق باشد و سنگ بناي روشن شدن تركيب آرا و شكل‌گيري فراكسيون‌هايي براي تصميم‌گيري براي آينده اتاق باشد. اين روش در حقيقت آلترناتيوي براي روش فعلي اتاق بازرگاني است.
در ابتداي دوره هشتم رييس اتاق بازرگاني بحث تغيير ساختار اتاق را مطرح كرد اما با استعفاي زودهنگام وي اين موضوع قابليت اجرا پيدا نكرد. در ادامه دوره نيز اين بحث تا حدي مطرح شد اما هنوز به جايي نرسيده است. در هر دو بحث مساله فدراسيون‌سازي و ايجاد ساختار هرمي تنها پيشنهاد است و طبيعتا قرار بود اين ساختار هرمي روي مساله تقسيم قدرت در اتاق نيز نظر دهد اما به نظر مي‌رسد ايجاد فراكسيون‌هاي مختلف پيشنهاد ديگر و قابل توجهي است كه مي‌تواند به جاي بحث ساختار هرمي مورد توجه قرار گيرد.
منبع: روزنامه تعادل
