تاریخ خبر: چهارشنبه 6 بهمن 1395

.

 ساليان سال است كه حمل و نقل عنوان يكي از اصلي‌ترين منابع درآمدزا براي ايران به شمار مي‌رود و به گفته برخي كارشناسان درآمد كشور ايران بيشتر از آنكه مربوط به بخش‌هاي صنعتي باشد از طريق روش‌هاي حمل و نقلي كسب مي‌شود و در واقع ايران بيشتر يك كشور حملي و نقلي است تا يك كشور صنعتي. در اين ميان و در بين روش‌هاي مختلف حمل و نقلي، حمل و نقل جاده‌يي و ترانزيت جاده‌يي سهم قابل توجهي در درآمدزايي براي كشور به خود اختصاص داده‌اند؛ از اين رو، مشكلات اين بخش مي‌تواند تاثيرات منفي و گاهي مضري را روي ميزان درآمدزايي حمل و نقل جاده‌يي و ترانزيت بگذارد.

از سوي ديگر به دليل اينكه ايران در بين كشورهاي منطقه از موقعيت جغرافيايي و استراتژيكي برخوردار است و با بسياري از كشورهاي آسيايي داراي مرز است به همين دليل در صورتي كه در هر كدام از اين مرزها مشكلي به وجود بيايد مي‌تواند به‌طور مستقيم روي عملكرد شركت‌هاي حمل و نقلي در ايران اثر منفي گذاشته و مانع‌تراشي كند.

در طول ساليان اخير مشكلات مختلفي براي كاميون‌هاي ايراني در مرزهاي ترانزيتي با كشورهاي همسايه به‌خصوص تركيه به وجود آمد كه موجب شد اين مشكلات در مقطع زماني خود ضررهاي فراوان مالي روي دست شركت‌هاي حمل و نقل ترانزيتي و رانندگان كاميون‌ها بگذارد.

گويا مشكلات شركت‌هاي حمل و نقل بين‌المللي پاياني ندارد و حال كه مشكلات كاميون‌هاي ايراني با ترك‌ها مدتي است كه كمرنگ شده طرف‌هاي تركمنستاني و ازبكستاني در اقدامي يك‌‌طرفه ميزان عوارض دريافتي از كاميون‌هاي ايراني را افزايش داده و نكته جالبي كه در اين بين وجود دارد دريافت اين عوارض اضافه تنها در خصوص كاميون‌ها با مليت ايراني اجرا مي‌شود.

اقدامي كه به گفته شركت‌هاي حمل و نقل بين‌المللي نه تنها اين شركت‌ها در كشور ما با پرداخت عوارض اضافي متضرر شوند بلكه در صورت ادامه اين روند باعث مي‌شود تا صاحبان كالا تمايل خود براي استفاده از شركت‌هاي ايراني براي حمل كالاي خود به دليل گران‌تر بودن از دست بدهند و از شركت‌هاي خارجي ديگر براي حمل كالاهاي خود استفاده كنند.

 ماجراي مشكلات مرزي

مسعود دانشمند، عضو كميسيون حمل و نقل و لجستيك اتاق بازرگاني ايران و فعال حمل و نقل بين‌المللي و ترانزيتي در خصوص هزينه و عوارض اضافه‌يي كه كشور تركمنستان در مرز خود با ايران از شركت‌هاي حمل و نقل ترانزيتي ايراني دريافت مي‌كنند به «تعادل» مي‌گويد: لازم است به عنوان فعالان و دست‌اندركاران حوزه حمل و نقل ترانزيتي بنشينيم و با بررسي مشكلات، آنها را حل كنيم.

مسعود دانشمند ادامه مي‌دهد: مشكلي كه در مرز ما با تركمنستان به وجود آمده مانند مشكلي است كه ما سال‌ها با ترك‌ها در حمل و نقلي ترانزيتي با تركيه داشتيم و نتوانستيم با آنها مذاكره كرده و به نتيجه برسيم حالا امروز اين مشكل را با ازبك‌ها و تركمنستاني‌ها داريم.

عضو كميسيون حمل و نقل و لجستيك اتاق بازرگاني ايران در توضيح مشكلات ترانزيتي كه سال‌هاست ايران با كشور تركيه دارد توضيح مي‌دهد: در واقع ما هيچگاه موفق نشديم مشكلات كاميون داران خودمان با ترك‌ها را حل كنيم و هر زماني كه آنها براي كاميون‌هاي ما عوارضي وضع مي‌كردند ما هم در اقدامي متقابل براي آنها عوارض تعيين مي‌كرديم و در صورتي هم كه آنها عوارض از سمت خودشان افزايش مي‌دادند ما نيز در پاسخ به اقدام آنها عوارض كاميون‌هاي طرف ترك را افزايش مي‌داديم و به همين خاطر مشكلات ما با آنها هيچ‌وقت حل نشد و درست است كه در حال حاضر در مرزهاي‌مان با تركيه مشكلي نداريم اما تضميني نيست كه ادامه پيدا كند.

به گفته مسعود دانشمند، اقدامات متقابل و مانع‌تراشي هم نتوانست مشكلات مرزي و ترانزيتي بين دو كشور را حل كند و درواقع كشمكش با ترك‌ها در مرز نه تنها به نفع هيچ كس نبود بلكه باعث شد تا هر دو طرف از اين موضوع متضرر شوند و‌اي كاش بياييم اين مشكلات را زودتر حل كنيم.

 تشكل‌ها وارد مذاكره شوند

دانشمند تاكيد مي‌كند: كاري كه بايد براي حل مشكلات حمل و نقل ترانزيتي انجام شود آن است كه اجازه دهيم تا به جاي دولت، تشكل‌هاي صنفي وارد عمل شده و اين مشكلات را حل كنند. زيرا ورود دولت براي حل مشكل، تبعاتي به دنبال خواهد داشت كه ممكن است نه تنها مساله را حل نكند بلكه موضوعات ديگري نيز به مشكل اضافه شوند.

اين عضو كميسيون حمل و نقل و لجستيك اتاق بازرگاني ايران با اعلام اينكه ورود تشكل‌هاي صنفي به حل مشكلات مرزي در دنيا معمول است ادامه مي‌دهد: كما اينكه در كشورهاي تركيه، تركمنستان و ازبكستان كه درحال حاضر در مرزهاي‌مان با آنها مشكل داريم نيز تشكل‌هاي صنفي‌شان به جاي دولت براي حل موضوع جلو مي‌آيند. به همين دليل است كه تاكيد مي‌كنم لازم است دولت اختيار حل مشكلات كاميون‌ها در مرزهاي كشور را برعهده تشكل‌هاي مانند كانون سراسري انجمن‌هاي حمل و نقل بين‌المللي بدهد تا آنها براي حل مشكل وارد ميدان شوند و با كشوري كه با آن در مرزها مشكل داريم گفت‌وگو و مذاكره كند. دانشمند با اشاره به اهميت ترانزيت جاده‌يي براي ايران و ساير كشورهاي اطراف و به‌خصوص همسايگان مي‌گويد: ما در كشور به دلايل اقتصادي ناچار هستيم تا ترانزيت كالا را انجام دهيم. كشورهاي همسايه ما هم به دليل موقعيت جغرافيايي خود و خشكي مجبورند از مسير كشور ما ترانزيت كالاهاي‌شان را انجام دهند بنابراين لازم است، اين مشكل در قالب گفت‌وگوي برد-برد تعريف شود.

عضو اتاق بازرگاني ايران در پاسخ به اينكه آيا مشكلات به وجود آمده در مرزها با كشورهايي مانند تركمنستان و ازبكستان سياسي است و به همين خاطر نياز است تا دولت براي اين مشكلات وارد عمل شود نيز به «تعادل» مي‌گويد: نه! به نظر من اين موضوع ربطي به روابط سياسي بين كشورها ندارد و به همين دليل لازم است تشكل‌هاي صنفي كه دولتي هم نيستند براي حل مشكل وارد مذاكره شوند و تنها در جاهايي كه لازم است دولت براي حل و فصل موضوع تذكر دهد. مسعود دانشمند ادامه مي‌دهد: اگر بخواهيم براي حل مشكلات ترانزيتي با كشورهاي همسايه از دولت مايه بگذاريم و دولت را وارد پروسه مذاكره كنيم و دولت هم مجبور مي‌شود تصميماتي بگيرد و اگر اين تصميمات به هر دليلي از سوي طرف مقابل پذيرفته و اجرايي نشود، در واقع شان دولت زير سوال مي‌رود و در اين صورت است كه دولت مجبور مي‌شود براي حفظ شان و منزلت خود تصميمات ديگري بگيرد.

دانشمند تصريح مي‌كند: در حال حاضر هنوز اين اختيار از سوي دولت به بخش خصوصي و تشكل‌هاي صنفي داده نشده تا به ميدان حل مشكلات وارد شده و با كشورهاي همسايه چه در بخش ريلي و راه‌آهن و چه در بخش حمل و نقل بين‌المللي و ترانزيت مذاكره كند در صورتي كه تنها راه‌حل مشكلات دادن اختيار از سوي دولت به بخش خصوصي و ورود تشكل‌هاي صنفي است تا به عنوان مذاكره‌كننده با كشورهاي همسايه گفت‌وگو كنند.

همچنين اين عضو كميسيون حمل و نقل و لجستيك اتاق بازرگاني ايران درخصوص تاثير مشكلات مرزي با كشورهايي مانند تركمنستان، ازبكستان و تركيه روي ميزان تردد كاميون‌هاي ايراني و احتمال متضرر شدن شركت‌هاي حمل و نقل بين‌المللي نيز مي‌گويد: زماني كه هزينه حمل و نقل كالا در مرزها از ميزان قبلي خود بيشتر شده و گران مي‌شود صاحبان كالاها نيز براي حمل و نقل كالاي خود به فكر مسيرهاي جايگزين مي‌افتند.

مسعود دانشمند در توضيح ايجاد مسيرهاي جايگزين توضيح مي‌دهد: به عنوان مثال در حال حاضر اين گفت‌وگو در بين صاحبان كالا وجود دارد تا از مسير باكو مسيري دريايي به سمت تركمن باشي باز كنند و از آن سمت نيز به بندر گوادر در پاكستان فكر مي‌كنند تا از اين مسير از طريق مسير افغانستان و پاكستان به سمت آسياي ميانه تردد كنند، درواقع گران شدن عوارض در مرزها موجب باز شدن مسيرهاي جايگزين مي‌شود.

 وظيفه تعامل تجار ايراني و خارجي

محمدجواد عطرچيان مديركل دفتر ترانزيت سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‌يي نيز در خصوص مشكلات ترانزيتي با كشورهاي همسايه كه در طول‌ها سال‌ها براي كاميون‌هاي ايراني به وجود آمده به «تعادل» مي‌گويد: همكاري ما با كشورهاي همسايه براساس حسن همجواري و توسعه روابط تجاري با كشورهاي همسايه و اطراف است و برنامه ما اين نيست كه هزينه‌هاي حمل و نقل را زياد كنيم.

عطرچيان ادامه مي‌دهد: در واقع ما درسازمان راهداري و حمل و نقل جاده‌يي معتقديم كه بايد هزينه‌هاي حمل و نقل، زمان ترانزيت كالا و هزينه‌هاي ترانزيت كالا از كشور ما كاهش پيدا كند.

مديركل دفتر ترانزيت سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‌يي ادامه مي‌دهد: البته كشورهايي در منطقه هستند كه به صورت يك‌جانبه يا بدون اطلاع قبلي عوارضي را روي كاميون‌هاي ايراني وضع مي‌كنند كه در اين صورت ما نيز موظفيم براساس اصل رفتار متقابل با كاميون‌هاي اين كشورها نيز به همين شكل برخورد كنيم.

محمدجواد عطرچيان مي‌گويد: البته اگر كشورهاي منطقه به دنبال اين باشند تا مسائلي را در امر ترانزيت و حمل و نقل با كشور ما ايجاد كنند، ابتدا تلاش مي‌كنيم از طريق گفت‌وگو و مذاكره با طرف‌هاي مقابل نسبت به حل و فصل موضوع اقدام كنيم اما در صورتي كه نتوانيم بر اساس گفت‌وگو مشكلات را حل كنيم ما نيز مجبور مي‌شويم رفتار متقابل انجام دهيم و در واقع مشكلاتي هم كه گاهي با كشورهاي همسايه ايجاد مي‌شود در همين راستا است.

اين مقام مسوول در سازمان ترانزيتي تاكيد مي‌كند: خوشبختانه طي شش ماهه اخير نيز موضوع جديدي با كشورهاي همسايه غير از بحث تركمنستان كه عوارضي را روي كاميون‌هاي ترانزيتي ايراني وضع كرده بود ما نيز عينا رفتار متقابل كرديم و عوارضي را روي كاميون‌هاي ترانزيتي تركمني وضع كرديم با ساير كشورها مشكل خاصي نداشتيم.

 ايران پيش‌قدم نمي‌شود

عطرچيان با اشاره به اينكه كه اين‌گونه مسائل معمولا در مناسبات حمل و نقلي عادي است چون به هر حال هر كشوري مي‌خواهد سهم خود را در حمل و نقل بين‌المللي افزايش دهد تاكيد مي‌كند: سياست ما اين نيست كه صبر كنيم تا طرف مقابل اول يك چك در گوش ما بزند و در جواب آنها زيرگوششان بزنيم، اما براي افزايش هزينه‌هاي حمل و نقل پيش قدم نمي‌شويم.

مديركل دفتر ترانزيت سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‌يي تصريح مي‌كند: به نظر من كميسيون حمل و نقل اتاق بازرگاني و اساسا اتاق بازرگاني به عنوان نماينده پارلماني بخش خوصوصي اين وظيفه را دارند تا با تجار و بازرگانان كشورهاي هدف كه از مشكل به وجود آمده متاثر شدند مذاكره كنند و با اين بازرگانان هماهنگ كنند آنها به دولت‌هاي متبوع خودشان فشار بياورند تا اين مسائل و مشكلات حل شوند. در واقع ظرفيت اتاق بازرگاني اين نيست كه به طرف ايراني اعتراض كند كه چرا اين عواراض وضع شده است. محمدجواد عطرچيان مي‌گويد: نبايد فراموش كنيم كه درخصوص مشكلات به وجود آمده با كشور تركمنستان در ابتدا ما اين عوارض را وضع نكرده‌ايم و همانطور هم كه گفتم هيچ علاقه‌يي نيز به وضع اين نوع عوارض نداريم.

مديركل دفتر ترانزيت سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‌يي تصريح مي‌كند: براي حل مشكلات به وجود آمده مذاكراتي در سطوح بالا انجام گرفته و جلساتي هم در اين خصوص برگزار شده و از منابع مختلف نيز گزارش شده كه اين اتفاقات به نفع حمل و نقل بين‌المللي و ترانزيت نيست.

محمد جواد عطرچيان ادامه مي‌دهد: به هر حال كشور مقابل به هر دليلي تصميم گرفته و از سوي ما هم تلاش شده تا از طريق مذاكره مشكلات را حل كنيم زيرا افزايش عوارض حمل و نقل منجر به اضافه شدن هزينه‌هاي تمام شده كالاها خواهد شد.

 اتاق بازرگاني به وظيفه خود عمل كند

عطرچيان مي‌گويد: در نتيجه من فكر مي‌كنم اتاق بازرگاني بيشتر از آنكه به دنبال اين باشد كه ما در سازمان راهداري به عنوان يك سازمان دولتي در مقابل اين اتفاقات به چه شكل مواضع ديپلماتيك بگيريم، بايد به دنبال اين باشد كه نقش خودش را در اين ماجراها ايفا كند. اين مقام مسوول در سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‌يي ادامه مي‌دهد: در واقع تجار و بازرگانان به نمايندگي از اتاق بازرگاني با همتايان خود مذاكره و اين موضوع را به آنها منتقل كنند كه اينگونه اقدامات روي بخش بازرگاني و تجارت كشورها آسيب مي‌رساند و به همين دليل است كه ما در رابطه خود با كشورهاي همسايه هيچ‌وقت براي افزايش هزينه پيشقدم نمي‌شويم. محمدجواد عطرچيان تاكيد مي‌كند: اما در رابطه با سياست‌هاي حمل و نقلي ما هم دنبال اين هستيم تا سهم خود را افزايش دهيم و هر جايي هم كه تشخيص بدهيم عكس‌العمل يا عملي بايد انجام دهيم كه موجب آسيب رساندن به مناسبات حمل و نقلي سهم ما را افزايش خواهد داد، بدون ملاحظه اينكه كشورهاي ديگر در مورد ما چه فكر مي‌كنند ما اين اقدام را انجام مي‌دهيم.

 كاهش 36 درصدي ترانزيت كالاها

مديركل دفتر ترانزيت سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‌يي همچنين در خصوص ميزان ترانزيت از مرزهاي كشور نيز به «تعادل» مي‌گويد: براساس گزارش 9 ماهه ترانزيت كالا، در مجموع 5 ميليون و 673هزار تن جابه‌جايي كالاهاي ترانزيتي در بخش حمل و نقل جاده‌يي داشتيم كه اين ميزان نسبت به رقم مشابه در سال قبل 36 درصد كاهش را نشان مي‌دهد.  عطرچيان در خصوص علت اين كاهش 36 درصدي به «تعادل» مي‌گويد: ابتدا بايد بگويم كه از اين 5ميليون و 673 هزار تن كالاي ترانزيتي، يك ميليون و 214 هزار تن كالاي نفتي بوده كه نسبت به مدت مشابه در سال گذشته 69 درصد كاهش داشته و 4ميليون 454 هزار تن ديگر كالاي غيرنفتي را تشكيل مي‌داده كه نسبت به سال قبل 8درصد كاهش را نشان داده است.

عطرچيان ادامه مي‌دهد: همانطور كه آمار نشان مي‌دهد عمده دليل كاهش كالاهاي ترانزيتي كاهش ترانزيت كالاهاي نفتي بوده كه از كشور ما ترانزيت مي‌شده است، در واقع كاهش اساسي به كاهش كالاهاي نفتي ترانزيتي مربوط مي‌شود و علت كاهش كالاهاي نفتي ترانزيتي هم به اين دليل بوده كه چون بيشتر اين كالاها متعلق به كردستان عراق بوده كه سوخت را بندر امام ترانزيت مي‌كردند كه به دليل تغييرات جهاني قيمت سوخت و مشكلات پالايشگاه موصل و مسائل منطقه كردستان عراق و موصل صادرات سوخت و به تبع آن ترانزيت كالاهاي نفتي از كشور ما كاهش يافته است.

منبع: روزنامه تعادل