به نقل از جهان صنعت : گروه بازرگانی- گمرک ایران روز دوشنبه اعلام کرد صادرات غیرنفتی کشور ۲۵ درصد به لحاظ وزنی در فصل بهار رشد داشته است، اما همین ۲۵ درصد نتوانسته ارزی حتی معادل سال گذشته را برای کشور به همراه داشته باشد، چراکه آمارهای رسمی نشان میدهند صادرات در اولین فصل سال، کاهش ۸/۸ درصدی را تجربه کرده که این به معنای درآمد ارزی کمتر در مقابل صادرات بیشتر بوده، اما به دلیل سیاستهای دولت، همین درآمد ارزی کمتر، باز هم ممکن است به کشور برنگردد و بساط کارتهای بازرگانی یکبار مصرف را گسترش دهد.
آمارهای رسمی گمرک ایران در فصل بهار سال جاری منتشر شد؛ آماری که از یک سو امیدوارکننده و از سوی دیگر، اندکی نگرانکننده است، هر چند که فهرست کالاهای صادراتی ایران به نحوی است که بیشتر کامودیتیها را در برگرفته و به دلیل کاهش قیمت آنها در بازارهای جهانی، بر میزان درآمد ارزی صادراتی ایران هم اثرگذار بوده است. براساس آنچه که گمرک ایران منتشر کرده است، صادرات غیرنفتی ایران در فصل بهار ۱۴۰۲ با رشد ۲۵درصدی به لحاظ وزنی مواجه بوده، اما در مقابل، کاهش ارزشی را به میزان ۸/۸ درصد تجربه کرده است.
تراز تجاری ۵/۱ میلیارد دلار منفی شد
در واقع، براساس آمارهایی که گمرک ایران منتشر کرده است، در بهار امسال ۳/۵ میلیون تن کالا به ارزش ۱۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار به استثنای نفت خام، نفت کوره، نفت سفید و تجارت چمدانی از کشور صادر شده و در مقابل، ۸ میلیون و ۶۰۰ هزار تن کالا به ارزش ۱۴ میلیارد دلار به کشور وارد شده که این خود نشانگر تراز منفی حدود ۵/۱ میلیارد دلاری ایران در فصل بهار سال جاری است.
در این مدت، صادرات غیرنفتی ایران به لحاظ وزنی ۲۵ درصد رشد داشته و به لحاظ ارزشی ۸/۸ درصد کاهش را تجربه میکند که این نشانگر آن است که در این مدت، کالاهای ایرانی ارزانتر از قبل به دنیا فروخته شده است. به این معنا که اگرچه به لحاظ تناژی، کالای بیشتری صادر شده، اما به لحاظ درآمد ارزی، منابع کمتری عاید کشور شده است.
هر چند در حوزه واردات موضوع کاملا برعکس است، به این معنا که واردات ۱ درصد رشد در وزن و حدود ۸۰ درصد رشد در ارزش را تجربه کرده است، یعنی ایران، کالاهای مورد نیاز خود را گرانتر از قبل از بازارهای جهانی خریداری کرده و نسبت به مدت مشابه سال قبل، اگرچه یک درصد بیشتر کالا وارد کشور شده، اما برای قیمت آن ۸۰ درصد منابع ارزی بیشتری صرف شده است. در این میان تحلیلها حکایت از آن دارد که قیمت برخی از محصولات در سطح دنیا با کاهش مواجه بودهاند که بر این اساس، با توجه به اینکه بیشتر کالاهای صادراتی ایران محصولات خام و دارای ارزش افزوده پایین است، بنابراین عایدی بالایی به لحاظ ارزی برای ایران به جای نمانده است. چین، عراق، ترکیه، امارات متحده عربی و هند ۵ کشور اول مقصد کالاهای صادراتی بودهاند که به ترتیب ۳ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار، ۲ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار، یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار، یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار و ۴۸۹ میلیون دلار به این ۵ کشور صادرات انجام شد.
ترکیب کالاهای وارداتی ایران
در بهار امسال ذرت، دانه سویا، روغن دانه آفتابگردان، برنج، گندم و جو عمدهترین اقلام اساسی وارداتی به کشورمان بودهاند که از نظر وزنی ۵۶ درصد و از نظر ارزشی حدود ۲۰ درصد واردات کشور را به خود اختصاص دادهاند. پنج کشور اول مبدا کالاهای وارداتی در ۳ ماهه اول امسال به ترتیب شامل امارات متحده عربی به ارزش ۴ میلیارد و ۱۰۰ میلیون دلار، چین ۴ میلیارد دلار، ترکیه یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار، آلمان ۵۴۸ میلیون دلار و هند ۵۰۱ میلیون دلار بوده است.
صادرکنندگان نگران سیاستهای دولت
سیاستهای اخیر دولت ظرف ماههای گذشته حکایت از آن دارد که این بانک، همچنان معتقد به قیمتهای دستوری در نرخ ارز است و شرایط را هم به گونهای تنظیم کرده تا برآیند مجموعه تصمیمات او، منجر به یک نرخ دستوری باشد.
نمونه بارز آن هم، نرخگذاری ارز برگشتی حاصل از صادرات کالاهای صادراتی است؛ به نحوی که صادرکنندگان مجبور هستند ارز حاصل از کالاهای صادراتی خود را ارزانتر از آنچه در بازار اتفاق میافتد، به دولت بفروشند. در واقع، نرخ ارزی که برای آنها از سوی دولت تعیین میشود، به شدت پایینتر از نرخی است که در بازار آزاد به فروش میرسد و از این رو صادرکنندگانی هم هستند که یا به دلیل عدم ایفای تعهدات ارزی به کاهش صادرات روی میآورند یا صادرات با کارتهای بازرگانی یکبار مصرف را برمیگزینند. بررسیها و روایت تجار حکایت از آن دارد که استفاده از کارتهای بازرگانی یکبار مصرف رونق گرفته و برخی اعداد و ارقام عجیب در حوزه صادرات ظرف مدت کوتاه از سوی کارتهای بازرگانی که تا به حال سابقه صادرات و تجارت نداشتهاند، هم نشانگر همین است که استفاده از کارتهای بازرگانی یکبار مصرف برای برخیها که علاقهای به فروش ارز به قیمت دستوری ندارند رونق گرفته است. هر چند که این کار به شدت مورد انتقاد است و نباید به هیچ عنوان از سوی فعالان اقتصادی به عنوان یک ابزار مورد استفاده قرار گیرد.
نکته حائز اهمیت دیگر آن است که تجربه تلخ سیاستهای غلط در حوزه صادراتی در سال ۹۷ هم از سوی فعالان اقتصادی وجود دارد و براساس آن، به گفته رییس کل وقت دولت تعداد زیادی از افرادی بودند که ارز حاصل از صادرات را به کشور برنگرداندند و از کارت بازرگانی یکبار مصرف استفاده کرده بودند؛ موضوعی که البته با روی کار آمدن فرزین و سیاستهای مرتبط با تیم اجرایی او، باز هم از سوی فعالان اقتصادی نسبت به آن هشدار داده شد.
به هر حال سیاستهای بازگشت ارز صادراتی از سوی دولت نیازمند تحول جدی است و باید زمینه را به نحوی فراهم کرد که این سیاستها منجر به رشد و رونق صادرات و ارزآوری بیشتر برای کشور شود.