طی سالیان گذشته در حالی با وعدهووعیدهای انتخاباتی دولتهای مختلف روبهرو هستیم که نگاهی به موقعیت ایران در اقتصاد جهانی نشان میدهد که سهم امروز کشور در اقتصاد جهانی نسبت به ۴۰ سال گذشته نصف شده است. بر همین اساس رییس اتاق بازرگانی ایران با بیان اینکه این وضعیت «خجالتآور» است، اعلام کرد: مقامات دولتی همواره از منابع عظیم معدنی و ظرفیتهای بزرگ نیروی انسانی ایران برای رشد و توسعه سخن گفتهاند اما با در نظر گرفتن این صحبتها حالا پرسش این است که در حال حاضر چرا اینجا هستیم؟
در آستانه برگزاری سیزدهمین دوره انتخابات ریاستجمهوری، نامزدهای این انتخابات با حضور در جمع فعالان بخش خصوصی در اتاق ایران، برنامههای اقتصادی خود را تشریح میکنند. در این راستا، دیروز اتاق ایران میزبان محسن رضایی بود؛ کاندیدایی که به عنوان اقتصاددان به میدان آمده اما به باور بخش خصوصی حتی او هم تاکنون نتوانسته برنامهای قابل لمس و اتکا به صاحبنظران اقتصادی ارائه دهد. همین موضوع باعث شده است که نگرانی بخش خصوصی نسبت به آینده اقتصاد ایران بیشتر شود و آنها با صدایی رساتر و محکمتر نسبت به جلسهای که با ابراهیم رییس دیگر کاندیدای ریاستجمهوری داشتند، از او خواستار برنامههای مورد نظرش در حوزه اقتصاد و تعامل با دنیا شوند.
بر همین اساس رییس اتاق ایران در ابتدای این نشست گفت: خوشبختانه رویکرد کلیه کاندیداهای این دوره اقتصادی است هرچند در گذشته هم همین حرفها گفته شده، اما امروز خجالتآور است که بگوییم سهم اقتصاد ایران از اقتصاد جهانی نسبت به ۴۰ سال قبل، نصف شده است. غلامحسین شافعی، این موضوع را نتیجه وعدههایی دانست که داده شده اما برای اجرای آنها از ظرفیتهای موجود هیچ بهرهای نبردیم.
فساد اقتصاد ایران را قفل کرده است
محمدرضا انصاری نایبرییس اتاق بازرگانی ایران نیز با بیان اینکه مسائل اساسی از جمله فساد اقتصاد ایران را قفل کرده است، گفت: فساد اقتصاد را به انحراف میبرد و صاحبنظران را از دور خارج میکند. وی در دیدار محسن رضایی کاندیدای سیزدهمین دوره ریاستجمهوری با فعالان اقتصادی بیان کرد: قطعا شما به عنوان کاندیدای ریاستجمهوری به این مسائل فکر کردهاید و اگر آنها را حل نکنید، اقتصاد حرکت نخواهد کرد. نایبرییس اتاق بازرگانی ایران با بیان اینکه یکی از مسائل اقتصادی کشور مساله فساد است، گفت: وقتی تصمیمات اقتصادی در اقتصاد کلان و با اقتصاد خرد با اتکای منافع فردی و گروهی اتخاذ میشود، اقتصاد گیج میشود و دیگر اقتصاد برنامهای نمیشود و همراه خودش صاحبنظران را نیز گیج میکند. وی افزود: آیا شما امید دارید که ریشه فساد را که اقتصاد را به انحراف میبرد و اقتصاد را گیج میکند و صاحبنظران را از دور خارج میکند میتوان از بین برد. انصاری بیان داشت: کشورهایی بودهاند که فساد داشته اند و برطرف شده است. بنابراین از بین بردن فساد در کشور مقولهای غیرممکن نیست اما پاسخ شما به این قضیه که چگونه قرار است انسجامی ایجاد کنید که اقتصاد مسیری مطابق برنامه طی کند مهم است.وی در مورد رابطه ایران با دنیا بیان داشت: در سالهایی که آخرین تحریم علیه ایران اتفاق افتاد، وضعیت رابطه ایران با دنیا بسیار به اقتصاد ما آسیب زد. انصاری گفت: بخش خصوصی واقعی ایران کمتر از ۲۰ میلیارد دلار در سال صادرات دارد اما کشوری مانند مالزی با جمعیت ۳۰ میلیون نفری بیش از ۲۷۰ میلیارد دلار صادرات دارد. بنابراین در عملکرد اقتصادی ما باید با دنیا خودمان را مقایسه کنیم.رییس انجمن صادرکنندگان خدمات فنی و مهندسی ایران افزود: در حال حاضر صادرکنندگان پیچ و خمهای صادراتی را طی میکنند تا با وجود سختیها صادرات داشته باشند و پولشان را به کشور برگردانند اما این روش و ارتباط، ارتباط سالمی نیست. بنابراین لطفا صراحتا به ما توضیح دهید که آیا میتوانیم با دنیا ارتباط داشته باشیم یا خیر؟
تجارت توسط سیاست گروگانگرفتهشده
حسین سلاحورزی دیگر نایبرییس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران نیز در این نشست خطاب به محسن رضایی گفت: واقعیت این است که هنوز چیزی به عنوان برنامههای قابلسنجش، قابلاندازهگیری و قابل لمس از هیچکدام از نامزدها ندیدهایم و از همین رو بسیار علاقهمندیم که برنامههای شما که- به عنوان اقتصاددان به میدان آمدهاید- را بشنویم و جزئیات آن را بدانیم.
سلاحورزی اظهار کرد: بر اساس سند چشمانداز ۱۴۰۴ قرار بود قدرت اول اقتصادی منطقه باشیم که حتی به این هدف نزدیک هم نشدیم!
سلاحورزی از رضایی پرسید: آیا شما قبول دارید که تجارت توسط سیاست گروگان گرفته شده؟ اگر قبول دارید، برنامه شما برای آزادسازی تجارت چیست؟
این فعال بخش خصوصی افزود: در همه سالهای گذشته، عارضه مزمن کشور تورم بوده و همه مشکلات کنونی نیز ناشی از تورم است. ریشه تورم هم به کسری بودجه دولتها برمیگردد. حال شما باید بگویید که در طول چهار سال چند درصد از هزینه دولت را کم میکنید؟ از کدام بخشها و به چه دلیلی کم میکنید؟
سلاحورزی تاکید کرد: یکی دیگر از مشکلات اقتصاد ما آغشته شدن به فساد است. شما بهتر از ما میدانید که ریشه فساد به مقررات دست و پاگیر برمیگردد. لطفا بگویید که مبارزه با فساد را با توسعه نظارت دقیقتر انجام خواهید داد یا آزادسازی اقتصاد و توسعه اقتصاد آزاد؟
به نقش تشکلها در تصمیمگیری اقتصادی توجه شود
سعید ممبینی رییس اتاق اصناف نیز در ادامه این نشست با بیان اینکه مدتهاست که فعالان کسبوکار آرامش ندارند، گفت: اصل کلی این است که فعالان اقتصادی با آرامش خاطر کار کنند تا بتوانند تولید ثروت و تقویت اشتغال کنند.
ممبینی ادامه داد: دغدغه جدی فعالان اقتصادی کاهش ارزش پول ملی است. شما هم با نشان دادن هزارتومانی نسبت به این مساله هشدار دادید. در این مدت خیلی از سرمایه واحدهای اقتصادی تحلیل رفته است.
او تصریح کرد: نرخ ارز موضوع دیگر دغدغه مردم و فعالان اقتصادی است. در این حوزه نظریه متفاوتی است؛ عدهای افزایش و عدهای کاهش نرخ ارز را مطرح میکنند. شما ایده مثبتی در تقویت پول ملی داشتید و این میتواند در این مسیر مفید باشد. ممبینی تاکید کرد: امیدواریم به نظر و نقش تشکلهای اقتصادی، اتاقهای ایران، اصناف و تعاون در تصمیمگیریهای آتی و اتاق اصناف و تعاون بیشتر توجه شود.
تکلیف ما را با جامعه جهانی مشخص کنید
علیاصغر جمعهای رییس اتاق سمنان هم در این نشست گفت: شما سالها به عنوان دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام فعالیت کردهاید با توجه به قدرت و مقامی که در اختیار داشتهاید چطور تا حالا توانستهاید انسجامی در سه قوه ایجاد کنید؟
این فعال بخش خصوصی همچنان تاکید کرد: آقای رضایی! بالاخره ما جزو جامعه جهانی هستیم یا نیستیم؟ تکلیف ما را مشخص کنید. اگر هستیم باید قواعد جامعه جهانی را رعایت کنیم. اگر نیستیم به شجاعت و صراحت اعلام کنید و مطابق این شرایط جداافتادگی برنامهریزی اقتصادی خود را تشریح کنید.
چرا هنوز FATF به سرانجام نرسیده است؟
همچنین حسین سلیمی رییس اتاق مشترک ایران و افغانستان در ادامه این نشست گفت: امروز به چهار میلیون و ۵۰۰ شغل نیاز داریم که ایجاد اشتغال به سرمایه، ماشینآلات، تکنولوژی و جذب سرمایه خارجی نیاز دارد. شما در مراجع بالای تصمیمگیری کشور حضور دارید. سوال من از شما این است که چرا هنوز FATF در ایران به سرانجام نرسیده است؟
او ادامه داد: ۱۹۲ کشور در دنیا پیوستن به این معاهده را پذیرفتهاند و تنها ما و شش کشور دیگر دنیا هنوز از این توافق خارج ماندهایم. چرا؟ اگر پیوستن به معاهده بد است پس چرا تمام کشورها به آن پیوستهاند؟ از شما میخواهیم به این موضوع یکبار بهطورجدی رسیدگی کنید.حمیدرضا رستگار رییس اتحادیه آهن و فلزات و نماینده اتاق اصناف نیز ابتدا به وعدههای محقق نشده دولتها و سرخوردگی ناشی از آن در جامعه اشاره کرد و گفت: سطح بالای دستورالعملهای ابلاغشده دلیل عمده ایستایی اقتصاد کشور بوده و در این راستا سه سوال عمده مطرح است.
او ادامه داد: برای برگرداندن وظیفه بخش خصوصی به خود آنها چه برنامهای دارید؟ برنامه شما برای شیوه مالیاتستانی چیست؟ موضوع بعد تعارض منافع بین دولت و بخش خصوصی است. برای اجرای سیاست اصل ۴۴ که مسیر آن از سه اتاق میگذرد، چه برنامهای دارید.
رضا وفایییگانه مدیر اقتصادی و سرمایهگذاری اتاق تعاون ایران نیز در ادامه نشست گفت: این کشور در معرض تهدید است و تهدید اثراتی بر متغیرهای کلان دارد. چگونه در مقابل این تکانهها باید از خود دفاع کنیم؟ دولت باید برای نوسانات ارز پوشش ریسک بدهد و قرار بود از صندوق توسعه این ریسکها پوشش داده شود. شما چه برنامهای در این زمینه دارید تا فعالان اقتصادی در زمان مشکلات رها نشوند.وفایی یگانه گفت: دستگاههای اجرایی ناهماهنگ هستند. وزارتخانهها با بانک مرکزی هماهنگ نیستند و این ناهماهنگی باعث سردرگمی فعالان اقتصادی شده است. به گفته وفایی یگانه، فساد با بگیروببند قابلحل نیست، فرآیندها مشکل دارد و باید این فرآیندها اصلاح شود.
مجمع شما روبهروی تصویب FATF ایستاده است
علیاصغر زبردست رییس اتاق همدان نیز خطاب به محسن رضایی نامزد انتخابات ریاستجمهوری ۱۴۰۰ گفت: آقای رضایی! در مواجهه با شما، با فردی روبهرو هستیم که با مسائل کشور بیگانه نیست و بهخوبی میداند مشکل چیست. بزرگترین مشکل ما این است که سیاست با مسائل اقتصادی گره خورده است. سه سال است که همه بدنه دولت تلاش میکند که FATF تصویب شود ولی مجمع شما جلوی آن را گرفته است! چرا؟ یا شما و مجمع شما جلوی آن ایستادهاید یا این تصمیم، تصمیم نهایی حاکمیت است.زبردست افزود: مدام شعار اقتصاد بدون نفت میدهیم. نمیشود با دنیا درگیر باشیم اما توسعه اقتصادی بدون نفت داشته باشیم یا شبکه بانکی ما از قوانین بینالمللی تبعیت نکند.
این فعال اقتصادی گفت: من عملکرد اقتصادی این دولت را تایید نمیکنم اما این مشکلات پسلرزههای دولتهای قبلی است. اگر همان موقع که احمدینژاد انحرافات خود را شروع کرد و تحریمها را کاغذ پاره نمیدانست، روبهروی آن میایستادند، امروز کار این دولت به اینجا نمیرسید و با این همه بحران مواجه نمیشد.
دست دولت را در اجرا و مجوزها قطع کنیم
محسن رضایی، نامزد سیزدهمین دوره انتخابات ریاستجمهوری نیز در این نشست با اشاره به اینکه با فعالان اقتصادی یک درد مشترک به نام اقتصاد دارد، گفت: تنها کسی که در ۲۰ سال اخیر فریاد اقتصاد میزند، من هستم. بنابراین آمدهام تا اجازه ندهم بیش از این ارزش پول ملی کاهش یابد. در سال ۹۲ هشدار دادم که این اتفاق رخ میدهد. او ادامه داد: امروز مسوولیت ماست که با این سطح تحولات در دنیا در همین نقطه متوقف شویم.
رضایی دهه ۹۰ را دهه فرصتهای از دست رفته توصیف کرد و افزود: در این بازه زمانی میزان رشد اقتصادی صفر، میانگین تورم ۲۰ درصد و رشد استهلاک سرمایه از رشد سرمایهگذاری کمتر بوده است. وضعیت فرسودگی زیرساختها و سایر موارد را هم که بهخوبی میدانیم. خوشبختانه عقلانیت خوبی در اتاق بازرگانی شکل گرفته که باید بهخوبی از آن بهره ببریم.این کاندیدای ریاستجمهوری از بازرگانان تقاضا کرد تا دولت را یاری دهند تا از تکرار اشتباهات گذشته اجتناب کند. این نقطه عزیمت باید از دولت و دولتمردانی که از اقتصاد هیچ اطلاعی ندارند، شروع شود. متاسفانه در این سالها همواره شاهد ابلاغ بخشنامههای ناگهانی تا اقداماتی که کل اقتصاد را به خطر میاندازد، بودهایم.
وی تاکید کرد: رابطه اقتصاد با دولت باید اصلاح، تنظیم و مدیریت شود. دست دولت را در اجرا و مجوزها قطع کنیم. درست است که دولت در اقتصاد درحالتوسعه نقش دارد اما او تنها میتواند شتابدهنده خوبی در این مسیر باشد نه اینکه به عنوان رقیب بخش خصوصی فعالیت کند.
رضایی خاطرنشان کرد: بنگاهداری دولت معنایی ندارد. نقش دولت در اقتصاد به عنوان یک شتابدهنده است. در این بین اقتصاد کشور تنها با بهبود محیط کسبوکار اصلاح نمیشود بلکه باید ساختارها تغییر کند. در سال اول ریاستجمهوری این ایده را پیاده کرده و اجازه نمیدهم دولتمردی تخلف کند، البته در این مسیر به یاری شما نیاز دارم. او اظهار کرد: جایگاه و نقش بخش خصوصی در اقتصاد را احیا خواهد کرد.
ایران نمیتواند خود را از جامعه جهانی جدا ببیند
رضایی همچنین در واکنش به آنچه از سوی بخش خصوصی و نمایندگان سه اتاق بازرگانی، اصناف و تعاون مطرح شد، گفت: در ارتباط با دنیا، سیاست همسایگی، افایتیاف و برجام باید گفت که ایران نمیتواند خود را از جامعه جهانی جدا ببیند هرچند به دلیل بسته بودن اقتصاد ایران از رابطه بازی که سایر کشورها با هم دارند، محروم هستیم.
او ادامه داد: هنوز آمریکا و دیگر کشورها به دلیل تعارض منافع، قبول نکردهاند که ایران نقش مستقلی در منطقه داشته باشد. در این رابطه به افکار منطقی نیاز است. سیاست من در روابط بینالمللی هم توجه به میدان و هم دیپلماسی است. میدان و دیپلماسی در ارتباط مستقیم با هم هستند و اولین کار من واقعیکردن این دیپلماسی است. یک ارتباط واقعی همراه با منفعت را دنبال کرده هر چند از اقتصاد شرطی نیز دوری میکنم.
رضایی معتقد است: درباره افایتیاف کوتاهی از سوی دولت بود. چراکه اگر در موعد مقرر مجمع تشخیص مصلحت نظام نظر ندهد، نظر شورا باید مدنظر قرار بگیرد، دولت میتوانست در همان زمان تصمیمگیری کند. ۳۹ توصیه افایتیاف را ایران قبول کرده و دو مورد مانده اما این موسسه از این ۳۹ مورد تنها ۱۲ مورد ایران را پذیرفته است. به نظر میرسد دولت کمکاری کرده و تا حدی رفتارهای خوشبینانه داشت.
دیپلماسی در ایران سرگردان است
این کاندیدای ریاستجمهوری با بیان این مطلب که مذاکرات درباره برجام را ادامه میدهد و پای تعهدات ایران در این حوزه خواهد بود، تاکید کرد: هرچند دیپلماسی در ایران سرگردان است و این بیانگر نبود برنامه و سیاست مشخصی است؛ اما باید در مواجهه با مسائل بینالمللی از تعبیر اهرم کردن استفاده کنیم. یعنی چون قدرت بینالمللی نیستیم باید ایران منطقهای را اهرمی در نظر بگیریم تا اهداف خود را جلو ببریم؛ ایرانی که در منطقه خود جایگاه مشخصی داشته باشد و این هدف، دست یافتنی است.بر اساس اظهارات رضایی، اگر بتوانیم حضور فرهنگی، تجاری و سیاسی در منطقه داشته باشیم، آمریکاییها قبل از اینکه به هر کجای دیگر بروند، ابتدا به تهران میآیند.
او درباره توافقنامهای که با چین بسته شد نیز گفت: آنچه با چین نوشته شده ناقص است و من آن را تکمیل کرده و دوطرفهاش میکنم. امروز روابط ایران با روسیه هم کفایت نمیکند. باید این روابط را احیا و بیشتر کنیم البته نه اینکه مانند گذشتگان خود ژاندارم منطقه شویم. ایران دنبال جنگ نیست بلکه ثبات و امنیت را میخواهد. ما در این منطقه هستیم و در این چارچوب در دنیا نیز حضور خواهیم داشت.
اختیارات بیحدوحصر دولت در اقتصاد گلوگاه فساد است
این کاندیدای ریاستجمهوری با بیان اینکه آسیبهای گذشته را مطالعه کرده و میداند به سیاست خارجی عملی، موثر و کارآمد نیاز داریم، تشریح کرد: ایران هیچگاه مسیر مذاکره را نبسته است.
او درباره فساد نیز پرداختن به سرچشمهها را ضروری خواند و تاکید کرد: گلوگاههای فساد باید بهدرستی شناخته و اصلاح شوند. اختیارات بیحدوحصر دولت در اقتصاد اولین گلوگاه فساد است تا آنجا که هیچیک از سیاستهای کلان در بدنه اقتصاد، عمل نمیشود.
رضایی از فعالان اقتصادی خواست تا او را با سیاستهایی که در مجمع تشخیص مصلحت نظام تهیه کرده، بشناسند؛ چراکه به باور او این سیاستها بر اساس مطالعات کارشناسی تهیه شده است هرچند هیچکدام آنطور که باید اجرا نشدند. برای همین به خود جرات میدهم تا دولتهای قبل را نقد کنم. ناراحتم چون این سیاستهای کارشناسی شده را تدوین کردیم اما به نتیجه نرسیدیم. این کاندیدای ریاستجمهوری تنظیم رابطه دولت با اقتصاد را ضروری خواند و افزود: دولت حق ندارد وقتی به سرکار میآید با دخالت در هر بازاری شرایط را بدتر کند. دولت مداخلات قیمتی نکند و تنها بازار را ساماندهی کند. در برابر انحصارها مقاومت کرده و رقابتپذیری بازار را افزایش دهد. تنظیمگری بازار وظیفه دولت است.
در این بین به نظام نظارت در داخل دولت معتقدم و باور دارم نباید درگیری بین دو قوهمجریه و قضاییه شکل بگیرد. از سویی برای مقابله با فساد، پیشگیری را مفیدتر از مبارزه میبینم.
پشت درهای بسته تصمیم نمیگیرم!
رضایی تفاوت دولت خود با دیگر دولتها را در این دانست که پشت درهای بسته تصمیم نخواهد گرفت. او همچنین نظام چند نرخی را یکی از منشأهای فساد برشمرد و تاکید کرد: نظام تخصیص منابع را اصلاح میکنم. متاسفانه در سال ۹۹ بالغ بر ۱۳۸ میلیارد دلار یارانه پنهان پرداخت شده است برای همین باید نظام تخصیص منابع را اصلاح کنیم. از طریق آزادسازی یارانهها میتوانیم حداقل سالی ۱۰ میلیارد دلار به بودجه کشور اضافه کنیم.
این کاندیدای ریاستجمهوری درباره وعدههایی که داده میشود، گفت: وعدههایی که میدهم را خودم درک کرده و به آن معتقدم. نظرات کارشناس را میگیرم و نظرات ضد آن را هم دریافت میکنم و درنهایت نتیجه میگیرم. اگر رییسجمهور چنین درکی نداشته باشد که نمیتواند موثر عمل کند. در این برهه زمانی کشور به یک رییسجمهور واقعی نیاز دارد، در غیر این صورت به موفقیت نمیرسیم. او افزود: محور دولت آینده باید اقتصاد باشد اما لازم است سیاست و امنیت را هم درک کنیم.
رضایی تصریح کرد: واگذاری به بخش خصوصی واقعی را یک اصل میدانم و اقتصاد را به معنای واقعی مردمی خواهم کرد. در این رابطه به حلقه واسط نیاز است، اول باید این حلقهها را سالمسازی کنیم و تولیدکننده واقعی را بشناسیم و سپس با تمام توان پشت سر این افراد خواهم ایستاد. در این بین دیگر هیچ تصمیمی بدون مشورت با شما نخواهیم گرفت. کار را به شما میسپاریم و از شما کار میخواهیم. شأن پارلمان بخش خصوصی را بهجایی که باید باشد میرسانیم و در این بین مطالبات ما هم از شما بالا خواهد بود.
او درباره موضوع بورس نیز گفت: فروردین ۹۹ شش توصیه برای مقابله با بحران بورس ارائه دادم اما توجهی نشد. متاسفانه همان بحرانی که پیشبینی میشد، روی داد و عمده افرادی که آسیب دیدند از طبقات پایین جامعه بودند که امروز بسیار شرایط سختی را پشت سر میگذارند.
رضایی پیشبینیپذیر بودن اقتصاد را بسیار مهم دانست و یادآور شد: دولت نباید روی نرخ ارز حرف بزند بلکه باید روی ثبات آن فکر کرد تا اقتصاد صادراتمحوری داشته باشیم. درباره ارزش پول ملی نیز دو اصطلاح وجود دارد؛ اول پول قوی و دیگری نرخ برابری که با هم متفاوت هستند. پول قوی به کمک تولید ایجاد خواهد شد. در این روزها که اعلام کردم ریال را سومین پول قوی منطقه خواهم کرد، بسیاری این گفته را غیرواقع قلمداد کردند؛ اما نباید آن را با نرخ برابری اشتباه گرفت. پول قوی پولی است که در مبادلات خارجی موردقبول باشد. در این رابطه نرخ برابری ملاک نیست. او اظهار کرد: برنامه ما تنظیم نرخ برابری و افزایش سرمایهگذاریها برای ایجاد پول قوی در کشور است.
حسین سلاحورزی نایب رییس اتاق ایران: واقعیت این است که هنوز چیزی به عنوان برنامههای قابلسنجش، قابلاندازهگیری و قابللمس از هیچکدام از نامزدها ندیدهایم
علیاصغر زبردست رییس اتاق همدان: آقای رضایی! در مواجهه با شما، با فردی روبهرو هستیم که با مسائل کشور بیگانه نیست و به خوبی میداند مشکل چیست. بزرگترین مشکل ما این است که سیاست با مسائل اقتصادی گره خورده است. سه سال است که همه بدنه دولت تلاش میکند که FATF تصویب شود ولی مجمع شما جلوی آن را گرفته است! چرا؟