تحسین <فروشنده> از کن تا تهران
فریدالدین پوراحمد
.
بازتاب موفقیت فیلم فرهادی در رسانههای خارجی
وبسایت «ورایتی» که اخبار مرتبط با سینمای امریکا و جهان را بازتاب میدهد از موفقیت اخیر فیلم فرهادی تحت عنوان نشانهای از احیای سینمای ایران «در دوران پسا تحریم» و پس از برجام یاد کرد و در این باره نوشت: «جدایی نادر از سیمین» فیلم پیشین فرهادی بود که در رقابت برای کسب نخل طلای کن در سال 2013 میلادی خوش درخشید. اکنون نیز فیلم جدید او و موفقیت آن نشانهای از بازگشت تاحدودی غیر منتظره سینمای ایران به عرصه بینالمللی است. جایزه بهترین بازیگر مرد برای بازی درخشان «شهاب حسینی» به او رسید و جایزه بهترین فیلمنامه نیز به فرهادی اختصاص یافت. خبرگزاری فرانسه نیز توجه عمده اش را معطوف به رسیدن جایزه بهترین بازیگر مرد به شهاب حسینی کرد و در این باره نوشت: «حسینی در مراسم اختتامیه شصت و نهمین فستیوال کن در جنوب فرانسه گفت که این جایزه متعلق به مردم ایران است و قلب او همیشه با آنهاست. خبرگزاری فرانسه اشاره میکند که شهاب حسینی به دلیل ایفای نقش شوهری که به دلیل حادثهای برای همسرش تحت تأثیر قرار گرفته است و وضعیت متزلزلی پیدا کرده جایزه گرفت. گاردین هم نوشت: فیلم اخیر فرهادی نشان میدهد که مردمی مترقی که سنت هایی عمیق دارند چگونه میتوانند به افرادی تبدیل شوند که خشونت ورزی میکنند. گاردین اشاره میکند که این فیلم فرهادی نیز درباره قضاوتهای اخلاقی، سوء تفاهمها و آن گونه که خودش میگوید کاوش در آن چیزی است که حس انتقام در آدمیان نام دارد. نشریه «نشنال» امارات نیز درباره فیلم نوشت:«ترانه علیدوستی و شهاب حسینی هر دو در این فیلم فوق العاده بازی کردند. زن و شوهری که باید تصمیم بگیرند چگونه به یک حمله پاسخ دهند.» این نشریه میافزاید: «فرهادی خود گفته بود که این فیلم قرار نبود ساخته شود و او روی پروژهای برای ساخت فیلم در اسپانیا برنامه ریزی کرده بود. او میگوید همه چیز بخوبی در حال پیش رفتن بود اما او برای کشورش احساس دلتنگی میکرد و خواست تا قبل از کار در اسپانیا فیلمی در ایران بسازد.»
باربارا شارش منتقد فیلم در سایت راجر ایبرت نوشت: داستان فیلم یک پازل اخلاقی از مجموعه روایتهایی میشود که با هم تضاد دارند. اما برخلاف «جدایی» پیچیدگی داستان باورپذیر نیست و لایههای متعددی که از روایت خلق کرده چیزی به داستان اضافه نمیکنند. نیک جیمز سردبیر مجله «سایتاند ساوند» فیلم فرهادی را مأیوس کننده دانسته اما دبرا یانگ منتقد، که همیشه سینمای ایران را تحسین کرده طراحی صحنه کیوان مقدم را ستوده و آن را کاری موفق در حوزه فضاهای آشنای فرهادی خوانده است. همچنین روزنامه اسپانیایی «ال پاییس» نقدی ستایشآمیز بر «فروشنده» نوشته است.
در میان همه حدس و گمانهایی که در مورد نخلهای طلای «کن» مطرح بود، «فروشنده» فرهادی بخت خوبی داشت اما کسی تصور نمیکرد تازهترین اثر او موفق شود دو جایزه مهم را به خانه ببرد. شصت و نهمین دوره جشنواره فیلم کن شامگاه یکشنبه بعد از دوازده روز به کار خود پایان داد و شهاب حسینی و اصغر فرهادی موفق شدند جوایز بهترین بازیگر مرد و بهترین فیلمنامه را برای فیلم «فروشنده» به دست آورند. فرهادی یکشنبه شب دوم خرداد را برای سینمای ایران ماندگار کرد. اشک های ترانه علیدوستی، در آغوش کشیدن های فرهادی و شهاب حسینی و بارقه امید در چشمان حمید فرخ نژاد، مهدی پاکدل و علی معلم که در سالن حاضر بودند دوم خرداد 95 را برای علاقه مندان سینما و هنر ایران فراموش نشدنی کرد. نام فرهادی، علیدوستی و حسینی و عکسهایشان در شبی روشن و بلند در صفحههای شبکههای مجازی گوناگون آنقدر تکرار شد تا یکباره تبدیل به فضایی غالب در اینترنت شد.
پیش از آغاز مراسم اختتامیه، عوامل فیلمهای مختلف از روی فرش قرمز عبور کردند. اصغر فرهادی نیز به همراه ترانه علیدوستی، شهاب حسینی و بابک کریمی قدم بر روی این فرش گذاشتند. هرچند مجری مراسم گفت چهره فرهادی مضطرب به نظر میرسد، اما او مثل همیشه آرام و خندان بود. مس میکلسن یکی از اعضای هیأت داوران جشنواره امسال، قبل از شروع مراسم گفت: «انتخابهای زیبایی» کردهاند و بحث درباره برندگان امسال بسیار «دشوار» و «پرشور» بوده است. او درست میگفت؛ انتخابها دستکم برای ایرانیان زیبا بود و پرشور.
بهترین بازیگر مرد نخستین بخشی بود که جایزهای مهم را برای سینمای ایران به ارمغان آورد. ترانه علیدوستی اشک شوق ریخت، شهاب حسینی، فرهادی را در آغوش گرفت و با چهرهای خندان و آرام روی سن حاضر شد و بعد از دریافت جایزه بهترین بازیگر مرد که اولین و مهمترین دستاورد عرصه بازیگری سینمای ایران در آن سوی مرزهاست، گفت: «الهی شکر». حسینی که آرام و با طمأنینه صحبت میکرد در ادامه گفت: «خدا را به خاطر این شبی که در زندگی به من هدیه کرد سپاس میگویم. این جایزه را به مردم سرزمینم تقدیم میکنم و مطمئنم روح پدرم از بهشت نظاره گر من است. از جشنواره محترم کن و هیأت ژوری تشکر میکنم. از اصغر فرهادی تشکر میکنم که خیلی به من اعتماد کرد. از گروهی که با آن کار میکنم و از انرژیهای ترانه علیدوستی تشکر میکنم.» وی افزود: «این جایزه از مردمِ من آمده است بنابراین آن را به خودشان برمیگردانم. این جایزه را با عشق به مردم سرزمینم تقدیم میکنم.»
شب پرفروغ کن برای سینمای ایران اما به همینجا ختم نشد. نام «فروشنده» بار دیگر خوانده شد؛ این بار برای بهترین فیلمنامه. اصغر فرهادی که بعد از اعلام نامش برای گرفتن جایزه بهترین فیلمنامه غافلگیر شده بود پریسا بخت آور همسرش را در آغوش گرفت و بعد از آن در سخنانی کوتاه گفت: «خیلی خوشحالم و واقعاً انتظارش را نداشتم پس از شهاب، فیلم یک جایزه دیگر هم بگیرد. فیلمهای من معمولاً فیلمهای شادی نیستند ولی خوشحالم که با جایزههایی که تا الان گرفتم توانستم بخشی از مردم کشورم را خوشحال کنم. روزی به همراه فیلمبردارم برای تماشای نسخه نهایی فروشنده به سینمایی رفتیم؛ مسئول سالن گفت بیست دقیقه برای آماده شدن فیلم لازم است و در این فاصله فیلمی برایتان بگذارم؟ گفتم اگر خسته کننده نیست بگذار و آن فیلم «مد مکس» ساخته جورج میلر بود. همان موقع گفتم این نشانه خوبی است.این فرصت خوبی است که از هیأت داوران و تیری فره مو تشکر کنم، از دوست و تهیه کننده خوبم الکساندر مله گی تشکر میکنم و از گروهی که در کنارم بودند؛ از همسرم و پدر و مادرم به خاطر تحملی که در این سالها داشتند تشکر میکنم. از صدابردارم (یدالله نجفی) که در اواسط فیلمبرداری این دنیا را ترک کرد یاد میکنم.»
برگزیدگان سایر بخشها
در بخش بهترین کارگردانی اما همان طور که پیشبینی میشد کریستین مونجیو موفق شد برای فیلم «فارغالتحصیلی» بهترین جایزه کارگردانی را از آن خود کند. البته این جایزه تنها متعلق به او نبود و الیویه آسایاس هم برای فیلم «خریدار شخصی» نشان نخل طلا را با او شریک شد. جایزه بزرگ جشنواره کن به خاویر دولان کارگردان فیلم «این تنها پایان جهان است» اهدا شد. در همین حال جایزه هیأت داوران کن به فیلم «محبوب امریکایی» به کارگردانی آندریا آرنولد رسید. ژاکلین خوزه نیز برای نقشآفرینی در «ما’ رُزا» جایزه بهترین بازیگر زن را از آن خود کرد. دوربین طلایی جشنواره کن برای فیلم «الهی» به هدی بنیامینا رسید. جایزه دوربین طلای جشنواره کن هرسال به بهترین فیلم اول یک کارگردان از میان فیلمهای حاضر در جشنواره اعطا میشود.
خوانخو ژیمنیز برای فیلم «تایمکد» نخل طلای بهترین فیلم کوتاه جشنواره را از آن خود کرده است. در مراسم اختتامیه جشنواره فیلم کن ژانپیر لئو بازیگر کهنهکار سینمای فرانسه نخل طلای افتخاری را دریافت کرد.
هیأت داوران این دوره از جشنواره، فیلم «من، دنیل بلیک» به کارگردانی کن لوچ را شایسته دریافت نخل طلای بهترین فیلم دانستند. هیأت داوران این دوره از جشنواره کن را کتایون شهابی، دونالد ساترلند، کریستن دانست، آرناد دسپلچین، مدس میکلسن، والریا گالینو، لاسلو نمش و ونسا پارادایس با ریاست جورج میلر کارگردان استرالیایی تشکیل میدادند. امسال «جورج میلر» کارگردان استرالیایی ریاست هیأت داوران بخش رقابتی شصت و نهمین جشنواره فیلم کن را بر عهده داشت.
پیامهای تبریک
بسیاری از اهالی فرهنگ و هنر بلافاصله بعد از اعلام برگزیدگان جشنواره کن با انتشار پیامهای تبریک، موفقیت اصغر فرهادی و شهاب حسینی را شادباش گفتند. رضا میرکریمی مدیرعامل خانه سینما از جمله نخستین کسانی بود که موفقیت فیلم فروشنده را تبریک گفت و آن را رشکبرانگیز خواند. حجتالله ایوبی رئیس سازمان سینمایی هم در پیامی نوشت: این موفقیت را در هنگامه جشن امید، در روز نیمه شعبان به شما و مردم ایران بویژه سینماگران سرزمینمان تبریک میگویم. سینماگرانی که با دستهای خالی اما دلهایی پر از عشق ایران را به گفته دبیر جشنواره کن به «کشور بزرگ سینمای جهان» تبدیل کردند. علیرضا تابش مدیرعامل بنیاد فارابی، پرویز پرستویی، رخشان بنی اعتماد، تهمینه میلانی، امین تارخ، علی دایی، امین حیایی، بهرام رادان، هانیه توسلی، رضا عطاران، محسن تنابنده، حمید فرخنژاد، پژمان بازغی، محمدرضا عارف، سحر دولتشاهی، رامبد جوان، مهدی پاکدل، حسین پاکدل، هنگامه قاضیانی، گلاره عباسی، پولاد کیمیایی، نوید محمدزاده، پیمان معادی، بهنوش بختیاری، سالار عقیلی، نرگس آبیار، الهام پاوهنژاد، نیوشا ضیغمی، رضا صادقی، میترا حجار، حسن فتحی، حبیب رضایی، نیکی کریمی و بسیاری دیگر درخشش فیلم تازه فرهادی را در کن تبریک گفتند. همچنین وزارت امور خارجه امریکا با انتشار پیامی فارسی در صفحه توئیتر خود کسب 2 جایزه مهم جشنواره توسط فیلم «فروشنده» را تبریک گفت.
صداوسیما دوباره عقب ماند
در حالی که بسیاری از رسانهها، وبسایتها و خبرگزاریها یکشنبه شب اقدام به پوشش آنلاین و لحظه به لحظه اختتامیه کن کردند و تعدادی از مطبوعات هم چاپ خود را عقب انداختند تا خبر موفقیت فیلم فرهادی را در صفحه اولشان منتشر کنند، رسانه ملی اما توجه چندانی به این موضوع نکرد و صرفاً آن را بهاندازه یک خبر معمولی بازتاب داد. صدا و سیما بار دیگر از فضای مجازی و خیلی دیگر از رسانهها عقب ماند و انتقاد بسیاری را برانگیخت. ایلنا، ایسنا، مهر و فارس خبرهای مراسم را به شکل زنده پوشش دادند و روزنامههایی مثل ایران، آرمان، ابتکار، شرق، بانی فیلم، راه مردم، آفتاب یزد، شهروند، دنیای اقتصاد، شرق، مردم سالاری، وقایع اتفاقیه، صبا، هفت صبح و قانون خبر موفقیت «فروشنده» را در کن به شکلی گسترده در صفحه یک منتشر کردند.