چرایی رشد زیر صفر

.

هر چند سال گذشته بخش صنعت و معدن به ترتیب رشد 7/ 6 و حدود 10 درصدی را ثبت کردند، اما برخی از عوامل داخلی و خارجی دست به دست هم داد تا روند رشد مثبت این دو بخش در سال جاری تداوم نیابد. مشکلی که موجب شد در برنامه ششم توسعه هدف‌گذاری برای 19 شاخص و 12 کالای منتخب صنعتی در نظر گرفته شود تا به این طریق شرایط برای رسیدن به رشد 11 درصدی نرخ رشد ارزش افزوده بخش صنعت در پایان برنامه ششم توسعه (سال 99) فراهم شود. براساس برنامه‌ریزی صورت گرفته در سال 95 رشد 8/ 6درصدی، سال 96 رشد 7 درصدی، در سال 97 رشد 5/ 8 درصدی و در سال 98 رشد 5/ 11 درصدی برای بخش صنعت پیش‌بینی شده است.

اما لازمه تحقق اهداف پیش‌بینی شده عبور از تنگناها و چالش‌های موجود بر سر راه بخش صنعت و معدن است. از جمله این تنگناها می‌توان به وقفه طولانی در توسعه ظرفیت‌های صنایع واسطه‌ای، ضعف پیوند و ریشه‌دار شدن صنایع واسطه‌ای و سرمایه‌ای، ضعف توان رقابت بنگاه‌های صنعتی به ویژه با برخی رقبای منطقه‌ای، ناپایداری و نوسان تشکیل سرمایه ثابت در بخش صنعت، ضعف توانمندی‌های فناورانه در طراحی، ساخت و کسب مزیت تکنولوژیک در صنایع مهم و دارای سهم بالا در ستانده صنعتی کشور، سهم نامناسب و کم صنایع پیشرفته در ارزش تولید، پایین بودن بهره‌برداری از ظرفیت‌های صنعتی، حضور ضعیف بخش خصوصی واقعی در بنگاه‌های بزرگ صنعتی، عدم جایگزینی نقش سرمایه‌گذاری دولتی، وجود نیروی کار مازاد و فاقد مهارت در صنایع و معادن بزرگ بخش دولتی و عمومی، عدم تنوع در پایه صادرات صنعتی کشور، توان پایین علمی- تجربی سیاست‌گذاری موثر صنعتی و پایش مستمر اقتصاد صنعت و… اشاره کرد. درخصوص وضعیت بخش صنعت و معدن در سال جاری و پیش‌بینی رشد این بخش در سال آینده گفت وگویی با محمدرضا نعمت‌زاده، وزیر صنعت، معدن و تجارت داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید:

پیش‌بینی شما از رشد بخش صنعت در سال 94 با توجه به تغییرات صورت گرفته در فضای اقتصادی کشور چیست؟

آمار رشد در بخش‌های مختلف اقتصادی از جمله رشد بخش صنعت و معدن از سوی بانک مرکزی و مرکز آمار اعلام می‌شود و باید منتظر اعلام نظر این دو مرکز بود. وزارت صنعت، معدن و تجارت در این خصوص آمار دقیقی ندارد.

با توجه به وضعیت بخش تولید و آماری که در این خصوص از طرف خود وزارت صنعت، معدن و تجارت تهیه می‌شود، چه روندی را می‌توان برای بخش صنعت پیش‌بینی کرد؟

تا آمار اعلام نشود نمی‌توان اظهارنظر دقیقی کرد، اما باید این نکته را مدنظر قرار داد که امسال سال سختی برای بخش‌های مختلف اقتصادی از جمله بخش صنعت و معدن بود. با توجه به آمار تولید بخش‌های مختلف که به وزارت صنعت، معدن و تجارت ارائه می‌شود، می‌توان گفت که برخی از رشته‌های صنعتی افت تولید را در سال جاری تجربه کرده‌اند و برخی با رشد مواجه بودند. با توجه به افت برخی از رشته‌های صنعتی می‌توان گفت رشدی که سال گذشته تجربه کردیم، سال جاری شاهد آن نخواهیم بود.

رشد بخش صنعت و معدن سال گذشته چند درصد بوده است؟

سال گذشته بخش صنعت رشد 7/ 6درصدی را پس از رشد منفی 10 درصدی در سال‌های گذشته تجربه کرد؛ این رشد موجب شد تا به رسیدن به اهداف پیش‌بینی شده برای سال‌های بعد امیدوار شویم، علاوه ‌بر رشد بخش صنعت، در بخش معدن نیز شاهد رشد 9 درصدی در سال گذشته بوده‌ایم.

چه عواملی موجب افت تولید واحدهای صنعتی در سال جاری شده است؟

شرایط منطقه، افت قیمت‌های جهانی نفت و محصولات معدنی، رکود جهانی، کاهش رشد اقتصادی چین از یکسو و سیاست‌های داخلی اقتصاد کشور که هدف اول را کاهش تورم قرارداد و طولانی شدن روند مذاکرات با کشورهای 1+5 بر سر پرونده هسته‌ای و… موجب شد تا بخش صنعت و معدن در برخی از رشته‌ها با افت تولید مواجه شود و نتواند به اهداف پیش‌بینی شده دست پیدا کند.

با این شرایط آیا می‌توان گفت رشد بخش صنعت و معدن در سال جاری براساس پیش‌بینی‌ها صورت نگرفته است؟

این نکته را باید مدنظر قرار داد که صنعت بخشی از کل اقتصاد کشور است، در صورتی که اقتصاد رشد داشته باشد این بخش پیشران محسوب می‌شود. معمولا رشد بخش صنعت و معدن دو برابر متوسط رشد اقتصادی است، با این فرمول باید دید رشد اقتصادی در مجموع چه میزان خواهد شد؛ عدد به دست آمده را ضربدر دو کرد تا رقم رشد بخش صنعت و معدن به دست آید، هنوز میزان رشد اقتصادی مشخص نیست. با تمام این شرایط باید منتظر اعلام آمار از سوی بانک مرکزی که با تاخیر اعلام می‌شود، بود.

در سال جاری در مجموع چه رشته صنعتی بیشترین افت تولید را داشته است؟

تاحدودی در مصالح ساختمانی مثل فولاد و سیمان کاهش تولید داشتیم که بخشی از آن به کاهش صادرات به کشورهای منطقه بازمی‌گردد. در داخل کشور نیز به دلیل اینکه مسکن رونق لازم را نداشت به‌صورت طبیعی رشته‌های مرتبط با مصالح ساختمانی افت تولید را در سال جاری تجربه کرده‌اند. با این شرایط می‌توان گفت افت تولید این بخش از رکود بازار مسکن متاثر شده است اما در صنایع غذایی نه تنها شاهد افت تولید نبوده‌ایم، بلکه این بخش رشد را نیز تجربه کرده است. صنایع پتروشیمی نیز رشد خوبی داشته است. در کل باید گفت وضعیت بخش صنعت نسبت به سایر بخش‌های اقتصادی در سال جاری بهتر بوده است، اما باز هم باید منتظر آمار نهایی از سوی بانک مرکزی و مرکز آمار درخصوص رشد بخش صنعت و معدن بود.

دلیل افت صادرات برخی از محصولات صنعتی و معدنی در سال جاری چه بوده است؟

ناامنی‌هایی که در منطقه به وجود آمد موجب شد این کشورهای همسایه توقف برخی پروژه‌ها را در دستور کار خود قرار دهند. از سوی دیگر، افت جهانی قیمت محصولات معدنی نیز موجب شد صادرات با افت مواجه شود، اما به این عوامل تحریم‌هایی را که علیه کشور اعمال شده نیز می‌توان اضافه کرد؛ تحریم‌هایی که موجب شد دست صادرکنندگان از برخی از بازارهای صادراتی کوتاه شود.

برای سال آینده چه روندی را برای بخش صنعت و معدن پیش‌بینی می‌کنید؟

پیش‌بینی ما این است که در سال آینده شرایط برای رشد تولید فراهم می‌شود.

منبع: روزنامه دنياي اقتصاد – شماره ۳۷۱۴