در سامانه نظام یکپارچه ارزی (نیما) مجموع صادرکنندگان و واردکنندگان تعیین شده می‌توانند ارز را مورد معامله قرار دهند؛ به طوری که صادرکنندگان، ارز ناشی از فروش خود را در سامانه به مشتریان خود که واردکنندگان هستند به فروش می‌رسانند که البته هر دو از کانال صرافی‌ها و بانک‌ها این کار را انجام می‌دهند.

در ابتدای راه‌اندازی سامانه نیما(اواخر فروردین ماه)، حدود ۸۰ درصد ارز ناشی از صادرات واردسامانه شده و واردکنندگان نیز بدون اولویت‌بندی ارز خود را با نرخ ۴۲۰۰ تومان تهیه می‌کردند. اما به مرور با توجه به رانت‌هایی که برای واردکنندگان ایجاد و حجم زیادی ثبت سفارش در این مورد انجام شد، مسئولان تصمیم به اولویت‌بندی کالاهای وارداتی برای دریافت ارز گرفتند و از سویی بیش از ۱۰۰۰ قلم کالا را از واردات ممنوع کردند.

بر این اساس گروه اول یعنی کالاهای اساسی و دارو و در مجموع کالاهای حیاتی عمدتا با درآمد ارزی ناشی از نفت تامین ارز شده و حدود ۳۸۰۰ تومان قیمت دارد است و فاصله آن با دلار رسمی را دولت در قالب یارانه پرداخت می‌کند. اما گروه دوم که واردکنندگان مواد اولیه کارخانه‌ها و کالاهای ضروری هستند، ارز مورد نیاز خود را از طریق صادرات کالاهای غیرنفتی تامین می‌کنند که در ابتدای اجرای سیاست جدید ارزی(۲۱ فروردین ماه) ۴۲۰۰ تومان بود و به حدود ۴۳۵۰ تومان رسیده است. اما گروه سوم آن دسته از کالاهای غیرضروری هستند که ارز آن از محل ۲۰ درصد صادرات غیرنفتی و صادرکنندگان خرد تامین می‌شود.

گروه سوم ماجرای خاص خود را داشتند؛ به طوری که از ابتدا قرار بود طبق ابلاغیه معاون اول رئیس جمهوری ارز این بخش از صادرکنندگان وارد بازار بورس شده و با ارز حاصل از صادرات خود را به نرخ رسمی و بر مبنای معادلات بازار مورد معامله قرار دهند. اما طولی نکشید که با رایزنی‌های انجام شده از جمله اتاق بازرگانی ورود ارز این بخش  به  بورس منتفی و به سامانه نیما وارد شد. بنابراین اکنون تمام ارز صادرکنندگان در سامانه نیما گردش می‌کند. اما در شرایطی قیمت مشخص شده برای معاملات در سامانه نیما اعلام نشد و اخبار از این حکایت داشت که احتمالا با همان نرخ رسمی انجام می‌شود که تازه‌ترین اخبار دریافتی حاکی از آن است که دلاری که در سامانه نیما برای گروه سوم مورد معامله قرار می‌گیرد تا حدود ۷۵۰۰ تومان قیمت خورده است. البته یک نرخ رقابتی بوده و بر مبنای بازار آزاد شکل می‌گیرد و می‌تواند حتی از این رقم نیز بالاتر باشد.

هر چند که بانک مرکزی و یا وزارت صنعت، معدن و تجارت هیچ کدام تاکنون نرخ مورد معامله گروه سوم کالایی در سامانه نیما را اعلام نکرده و در رابطه با آن توضیح نداده‌اند، اما در هر صورت این نرخ ۷۵۰۰ تومان با نرخ ۴۳۰۰ تومان تفاوت قابل توجهی داشته و شنیده‌ها از این حکایت دارد که برخی واردکنندگان گروه سوم کالایی رایزنی‌هایی را برای دور زدن دلار و دریافت ارز رسمی دارند. این در حالی است که در حال حاضر دلار در بازار آزاد تا بیش از ۸۰۰۰ تومان قیمت می‌خورد که تا نرخ ۴۳۵۰ تومان بازار رسمی تا ۳۶۵۰ تومان اختلاف داشته و این اختلاف قیمت در مدت گذشته موجب ایجاد تخلفاتی در دریافت ارز وارداتی شده است.

معاملات ارزی برای گروه سوم کالایی بر اساس دو روش انجام می‌شود؛ در روش اول که خرید و فروش ارز و امتیاز واردات به صورت توافقی است صادرکننده به صورت توافقی، ارز و امتیاز واردات خود را با استفاده از سامانه جامع تجارت ایران به واردکننده واگذار می کند و واردکننده کالاهای اولویت سوم پس از طی مراحل ثبت سفارش، تشکیل پرونده در بانک عامل و اظهار کالا به گمرک، نسبت به واردات اقدام می کند. این روش از روز چهارشنبه ۱۳ تیرماه اجرایی شده است.

در روش دوم که خرید و فروش ارز و امتیاز واردات در سامانه نیماست صادرکننده به عرضه ارز حاصل از صادرات خود در سامانه اقدام می کند و در طرف مقابل، صراف با توجه به درخواست‌های خرید ارز موجود بابت واردات ثبت سفارش شده با اولویت سوم، به خرید ارز با نرخ اعلام شده اقدام می کند. پس از خرید و تسویه با صادرکننده، صراف بایستی به فروش ارز خریداری شده به متقاضی خرید ارز (واردکننده) برای واردات ثبت سفارش شده اولویت سوم اقدام کند.

منبع