سقف رشد ماهانه

رشد شاخص قیمت کالا‌های صادراتی، تغییرات قیمت در کالاهای نمونه صادراتی را به تصویر می‌کشد. کل کالاهای اقتصادی به دو دسته صادراتی و غیر‌صادراتی تقسیم می‌شوند؛ بنابراین تغییرات شاخص قیمت کالاهای صادراتی در گزارش‌های تورم کل لحاظ می‌شود. اما ممکن است میزان رشد شاخص بهای کالاهای صادراتی متفاوت از رشد شاخص کل باشد. عمدتا این وضعیت در دو حالت اتفاق می‌افتد. اولین وضعیت زمانی است که نرخ ارز روند متفاوتی از دوره‌های قبل را تجربه کند. دومین وضعیت نیز زمانی است که تورم جهانی رو به تغییر باشد که به تبع آن صادرکنندگان ایرانی نیز قیمت‌های خود را تعدیل می‌کنند. بررسی‌ گزارش‌های بانک مرکزی حاکی از آن است که تورم ماهانه مربوط به کالاهای صادراتی در بهمن‌ماه سال گذشته حدود ۵/ ۷ درصد بوده است. این در حالی است که شاخص کل قیمت کالاها و خدمات در اقتصاد در همین ماه کمتر از یک درصد افزایش یافته بود. به این معنی که تغییرات نرخ ارز اثرات لازم را در تغییر قیمت کالا‌های صادراتی گذاشته است. به‌علاوه، نسبت به دی‌ماه همین سال نیز شاخص بهای کالاهای صادراتی افزایشی بوده است. در دی‌ماه این شاخص حدود ۳/ ۵ درصد افزایش یافته بود. بررسی داده‌های منتشر شده از سوی بانک مرکزی نشان می‌دهد شاخص بهای کالاهای صادراتی از فروردین ۱۳۹۵ تا بهمن‌ماه ۱۳۹۶ به‌طور میانگین هر ماه حدود ۷۵/ ۱ درصد افزایش یافته است، بنابراین تورم در بهمن‌ماه تفاوت قابل‌ملاحظه‌ای از میانگین تورم ۲۲ ماه قبل از آن داشته است؛ بیش از ۴ برابر میانگین ۲۲ ماهه. عمده رشد شاخص قیمت کالاهای صادراتی از شهریورماه سال گذشته اتفاق افتاده است. در‌حالی‌که از فروردین‌ماه ۱۳۹۵ تا مرداد ۱۳۹۶ میانگین تورم ماهانه کمتر از یک درصد بوده است، در شش ماه از شهریورماه تا بهمن ۱۳۹۶، میانگین تورم ماهانه بیش از ۵ درصد بوده است. مهم‌ترین علت رشد شاخص بهای کالاهای صادراتی را از شهریورماه به بعد در سال گذشته می‌توان به افزایش نرخ ارز از این ماه نسبت داد. از شهریورماه، نرخ ارز در مدار صعودی قرار گرفت و اثرات آن  روی شاخص قیمت کالاهای صادراتی نمایان شد.

رشد ۱۲ ماهه

میزان افزایش قابل‌توجه شاخص قیمت کالاهای صادراتی در مقیاس رشد ۱۲ ماهه نیز قابل‌مشاهده است. بر مبنای اطلاعات منتشر شده از سوی بانک مرکزی، شاخص بهای کالاهای صادراتی در بهمن‌ماه سال گذشته نسبت به بهمن‌ماه سال قبل از آن حدود ۵/ ۳۳ درصد افزایش یافته است. این مقدار تورم در بین کالاهای صادراتی، از فروردین ۱۳۹۵ تا بهمن‌ماه سال گذشته بی‌سابقه بوده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد شتاب افزایش شاخص قیمت کالاهای صادراتی در مقیاس ۱۲ ماهه نیز مانند مقیاس ماهانه از شهریورماه سال گذشته اتفاق افتاده است؛ در‌حالی‌که میانگین تورم دوازده ماهه کالاهای صادراتی از فروردین‌ماه سال ۱۳۹۵ تا مردادماه سال ۱۳۹۶ حدود ۳ درصد بوده، میانگین این شاخص در ۶ ماه منتهی به بهمن‌ماه سال قبل حدود ۲۴ درصد بوده است. این افزایش قابل‌توجه در مقیاس ماهانه را نیز می‌توان به تغییر روند نرخ ارز در نیمه دوم سال گذشته نسبت داد. در‌حالی‌که در سال ۱۳۹۵ و نیمه اول سال گذشته نرخ ارز روند آرام و بدون شتابی را پشت سر می‌گذاشت، شتاب‌گیری آن در نیمه دوم سال گذشته باعث افزایش قابل‌توجه شاخص قیمت کالاهای صادراتی در مقیاس سالانه شده است. نرخ دلار در فروردین‌ماه سال ۱۳۹۵ حدود ۳۳۱۴ تومان بود سپس با تجربه یک روند ملایم ۱۷ ماهه، در مردادماه سال ۱۳۹۶ به حدود ۳۸۱۲ تومان رسید. به این معنی که در این بازه ۱۷ ماهه نرخ دلار رشد حدود ۱۵ درصدی را تجربه کرد. این در حالی است که نرخ دلار پس از یک روند فزاینده پرشتاب در بهمن‌ماه سال گذشته به حدود ۴۶۳۵ تومان رسید. به این معنی که نرخ دلار که ۱۷ ماه رشد ۱۵ درصدی داشت، در یک بازه ۶ ماهه؛ از شهریور تا بهمن ۱۳۹۶، حدود ۲۲ درصد رشد داشت.

توزیع رشد زیر‌گروه‌ها

بررسی‌ها حاکی از آن است که رشد شاخص قیمت در بین زیرگروه‌های مختلف کالاهای صادراتی توزیع یکسانی ندارد. برخی از گروه‌ها به میزان قابل‌توجهی بیشتر و برخی دیگر کمتر از رشد متوسط شاخص کالاهای صادراتی حرکت کرده‌اند. در بین گرو‌‌ه کالاهای صادراتی، زیر گروه «وسایل نقلیه زمینی» با ثبت رشد ماهانه بیش از منفی ۲۲ درصدی بیشترین رشد منفی را داشته است. به همین دلیل در مقیاس ۱۲ ماهه شاخص قیمت این گروه رشد قابل‌ملاحظه‌ای نداشته است. در‌حالی‌که شاخص کل کالاهای صادراتی در بازه دوازده ماهه منتهی به بهمن‌ماه سال گذشته حدود ۳۳ درصد رشد داشت، شاخص زیر گروه مذکور تنها رشد ۹ درصدی را تجربه کرده است. در یک دسته‌بندی کالاهای صادراتی به ۴ زیرگروه «محصولات نباتی»، «محصولات معدنی»، «صنایع شیمیایی» و «مواد پلاستیک و مصنوعات» تقسیم می‌شوند. بررسی گزارش‌های بانک مرکزی نشان می‌دهد که از فروردین‌ماه ۱۳۹۴ تا بهمن‌ماه سال گذشته گروه «محصولات معدنی» عمدتا رشدی کمتر از میانگین شاخص بهای کالاهای صادراتی داشته است. زیر گروه «محصولات نباتی» تقریبا همسو با میانگین حرکت کرده و دو گروه «صنایع شیمیایی» و «مواد پلاستیک و مصنوعات» رشد شاخص بیشتری از متوسط رشد شاخص کل داشته‌اند؛ بنابراین می‌توان گفت که شاخص قیمت گروه‌های مختلف درجه وابستگی متفاوتی نسبت به تغییرات نرخ ارز دارند. دو گروه محصولات صنایع شیمیایی و مواد پلاستیکی بیشترین وابستگی را به نرخ ارز دارند. این تفاوت درجه وابستگی را می‌توان به تمرکز جغرافیایی صادرات کالاها نسبت داد.