در این چارچوب، مسعود پزشکیان‌، ‌رییس‌جمهور ایران در سفری به عراق از برنامه‌های مشترک امنیتی با این کشور سخن گفت که موجب تقویت تجارت و ارتباطات با این کشور خواهد شد. گفتنی است، در این سفر صمد حسن‌زاده، رییس اتاق بازرگانی ایران نیز مسعود پزشکیان را همراهی کرد. به گفته کارشناسان، این سفر راهبردی، فصل جدیدی در روابط ایران و عراق می‌گشاید. از طرفی تقویت همکاری‌های اقتصادی، فرهنگی و امنیتی، زمینه‌ساز ثبات و توسعه پایدار در منطقه خواهد بود. ‌
رییس‌جمهور در این سفر علاوه بر بازدید از بنادر تجاری و نفتی بصره به عنوان مهم‌ترین پایانه صادراتی این کشور، با فعالان اقتصادی ایرانی در عراق هم به گفت‌وگو پرداخت. احداث راه‌آهن شلمچه‌- بصره از دیگر مواردی است که در سفر پزشکیان به بصره مورد تاکید و پیگیری بود؛ پروژه‌ای که سال‌هاست در دولت‌های مختلف از سوی ایران پیگیری شده و تنها ۳۲کیلومتر طول دارد اما به دلایل متعدد اجرای آن متوقف مانده یا به کندی به پیش رفته است.

رشد ۷۱‌برابری صادرات به عراق طی ۲۰‌سال
سید‌روح‌الله لطیفی، سخنگوی کمیسیون روابط بین‌الملل و توسعه تجارت خانه صنعت، معدن و تجارت ایران، همزمان با سفر رییس‌جمهور به عراق گفت: کشور عراق جایگاه ویژه‌ای در روابط فرهنگی، مذهبی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کشورمان دارد و تنها کشوری است که با دارا بودن بیشترین مرز زمینی با ما در همسایگی پنج استان ایران واقع شده است، دومین مقصد صادرات غیر‌نفتی کالاهای ایرانی است و اولین مقصد زوار ایرانی، این کشور اشتراکات، مذهبی، قومی و هویتی فراوانی با کشورمان دارد، به گونه‌ای که پیوندهای دو ملت ناگسستنی شده است.
وی افزود: تجارت با کشور عراق از سال ۸۴ روند افزایشی پیدا کرد و در سال‌های ۸۸، ۹۱ و ۹۶ جهش‌های محسوسی را شاهد بوده تا جایی که در سال‌۹۸ صادرات غیر‌نفتی کشورمان به ۹میلیارد دلار نزدیک شد و در سال‌۱۴۰۱ شاهد حدنصاب ۱۰میلیارد و ۲۳۸‌میلیون دلار بودیم که این روند در سال‌۱۴۰۲ کمی کاهشی شد اما در پنج ماهه امسال با ثبت ۴‌میلیارد و ۶۰۰‌میلیون دلار مجددا پرشتاب شده است.
لطیفی درباره اهمیت صادرات به کشور عراق گفت: کشور عراق به دلیل صادرات ۱۰۰‌میلیارد دلاری نفت کشوری ثروتمند به شمار می‌آید که به واسطه تجربه سه ‌جنگ، اشغال آمریکا و غرب و همچنین بحران‌های ناشی از تروریسم و داعش صدمات زیادی دیده و با وجود ثروت بالا در حال حاضر بسیاری از نیازمندی‌های خود را وارد می‌کند و از طرف دیگر کشور ما با حدود هزار و ۵۰۰‌کیلومتر مرز مشترک و اشتراکات فراوان، به واسطه همکاری و همراهی برای عبور از بحران‌های این کشور، علاقه دو ملت و امکان تامین و تولید کالاهای این کشور، یکی از کشورهای مهم صادر‌کننده به عراق به شمار می‌رود.
وی افزود: عمده کالاهای ایرانی که به عراق صادر می‌شود کالاهای قابل مصرف در انتهای زنجیره برای مصرف‌کننده نهایی است و همین امر عراق را نسبت به مقصد نخست کالاهای ما یعنی چین متمایز می‌کند، محصولات ما به کشور چین محصولات نیمه‌خام، خام و فرآوری شده است اما چون عمده محصولات صادراتی ایران به خاک عراق، دارای زنجیره کامل است ضمن ایجاد اشتغال بیشتر منجر به ایجاد زنجیره کامل تولید، تامین و ارزش می‌شود.
سخنگوی کمیسیون توسعه تجارت خانه صمت گفت: حدود ۲۰‌درصد کل صادرات ایران به مقصد عراق است، نزدیک به ۳۰‌درصد محصولات غذایی و کشاورزی ایران نیز به عراق صادر می‌شود، بیش از ۶۰‌درصد صادرات کاشی و سرامیک ایران، عمده محصولات صادراتی کیف و کفش، لوازم خانگی، لوازم آشپزخانه، لوازم صنعتی و… ایران به مقصد عراق است.لطیفی درخصوص آینده بازار عراق گفت: در حال حاضر رقبای ما در کشور عراق تلاش بسیار و همراه با برنامه‌ای را برای افزایش سهم خود در بازار این کشور دارند و کالاهای با کیفیت با فناوری روز و بسته‌بندی مناسب و خدمات مناسب پس از فروش را روانه بازار این کشور می‌کنند که اگر فکری به حال آن نشود سهم بیشتری از بازار عراق را به خود اختصاص می‌دهند.
وی افزود: چشم‌اندازی که عراق برای خود ترسیم کرده این است که کشورهایی بتوانند در آینده نزدیک کالاهای خود را روانه بازار عراق کنند که بخشی از تولید خود را در کشور عراق انجام دهند و اصطلاحا تولید مشترک داشته باشند، پس باید دست‌اندرکاران تجاری کشور آینده‌نگر باشند و با آگاهی از این امر، ضمن برنامه‌ریزی برای عرضه باکیفیت، رقابتی و مداوم کالا به بازار عراق تولیدات مشترک را در دستور کار خود قرار دهند تا در چند سال آینده با وجود استقبال مردم عراق از کالاهای ایرانی با محدودیت و ممنوعیت دچار نشوند.
لطیفی گفت: انتظار می‌رود رییس‌جمهور در این سفر ضمن عملیاتی کردن موافقتنامه‌های گذشته و چندگانه با کشور عراق، درخصوص تسهیل در جابه‌جایی‌های مالی، ورود ناوگان حمل و نقل ایرانی به مقاصد در عراق، فعال‌سازی مناطق آزاد مشترک، برنامه‌ریزی درخصوص تراز تجارت و موضوعات مرتبط گشایش‌هایی را پیگیری کنند.

سرمایه‌گذاری مشترک در مرز ایران و عراق
به گفته کارشناسان، بهترین روش ایجاد امنیت در مرز دو کشور ایران و عراق،‌ سرمایه‌گذاری مشترک در مرزهاست. باوجود عبور رودخانه‌های دجله و فرات از عراق‌ اما به واسطه اینکه مساحت عراق زمین صاف و هموار است کمتر امکان سدسازی وجود دارد و در حال حاضر یکی از نیازهای این کشور پهناور، ‌سدسازی و تولید برق با احداث نیروگاه است،‌ باتوجه به تجربه مهندسان ایرانی در سدسازی و احداث نیروگاه‌، امکان صدور این خدمات فنی و مهندسی به عراق فراهم است،‌ کافی است در مذاکرات تجاری بر آن تاکید شود.
خط مرزی ایران و عراق، به طول ۱۶۱۰کیلومتری بین دو کشور ایران و عراق قرار دارد که در جنوب از خط تالوگ اروند رود خوزستان (در عراق به اسم شط‌العرب نامیده می‌شود) شروع می‌شود و در نقطه سه‌گانه مرز ایران، عراق، و ترکیه در کوه دالمپر در شمال ختم می‌شود.
استان‌های ایرانی خوزستان، ایلام، کرمانشاه، کردستان و آذربایجان‌غربی قسمتی از این مرز را در بر می‌گیرند. ایران در بین همسایگانش، طولانی‌ترین مرز را با عراق دارد. یکی دیگر از زمینه‌های همکاری ایران و عراق کمک در تولید گندم و احیای نخلستان‌های عراق توسط مهندسان ایرانی است، بسیاری از نخلستان‌های عراق که زمانی رتبه اول دنیا در تولید خرما را داشت، ‌خشک شدن تالاب‌ها و بریدن نخل‌ها در زمان جنگ تحمیلی برای عبور ادوات نظامی است. اکنون زمینه احیای نخلستان‌ها با کمک همکاری مشترک وجود دارد.در عراق مواد بازیافتی اعم از خودروهای از رده خارج و تصادفی، انواع پلاستیک و لاستیک و سایر مواد قابل بازیافت در سطح شهرهای عراق رها شده که باعث زحمت برای زندگی شهروندانش شده که زمینه همکاری شرکت‌های بازیافت ایرانی با عراق و تبدیل آن به ثروت فراهم است. از طرفی بازار عراق نیازمند محصولات ایرانی به ویژه مواد کشاورزی و غذایی است که با توسعه روابط امکان افزایش حجم مبادلات وجود دارد.
با توجه به خرابی‌های بازمانده از جنگ داعش در عراق و ساختمان‌های نیمه‌خراب یا ویران،‌ امکان بازسازی ساختمان‌ها و نیز اصلاح راه‌ها و احداث بزرگراه و احداث پل در عراق وجود دارد و این فرصت در دسترس مهندسان و شرکت‌های ایرانی است.

افزایش 5/27‌درصدی صادرات به عراق در 1403
در زمینه شرایط روابط تجاری ایران و عراق‌، محمد رضوانی‌فر، معاون وزیر اقتصاد و رییس کل گمرک ایران گفت: صادرات غیرنفتی به عراق در پنج‌ماه سال جاری با 5/27‌درصد افزایش به رقم 6/4‌میلیارد دلار رسید. رییس کل گمرک ایران افزود: میزان وزنی صادرات غیر‌نفتی به عراق در این مدت 1/13‌میلیون تن بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۲۷درصد افزایش نشان می‌دهد.
رضوانی‌فر گفت: در پنج‌ماهه امسال ۴۳‌هزار تن کالا به ارزش ۲۴۶میلیون دلار از عراق وارد کشور شد که به لحاظ وزن 5/7‌درصد کاهش و از حیث ارزش ۵۶درصد افزایش داشته است. رضوانی‌فر در مورد اقلام عمده کالاهای صادراتی به عراق در پنج ماهه امسال اظهار داشت: اقلام عمده صادراتی در این مدت شامل گاز طبیعی مایع شده، انواع مقاطع فولادی، شمش آهن، انواع میلگرد، انواع مصالح ساختمانی، انواع محصولات کشاورزی و انواع محصولات لبنی بوده است.به گفته وی، میزان صادرات به عراق در سال ۱۴۰۲ به میزان 7/26‌میلیون تن به ارزش 4/9‌میلیارد دلار و واردات از عراق به کشور ۱۴۳‌هزار تن به ارزش ۵۸۵‌میلیون دلار بوده است. رضوانی‌فر درباره میزان مبادلات تجاری بین ایران و عراق در سال‌۱۴۰۱ اظهار داشت: در این مدت 1/27‌میلیون تن کالا به ارزش 3/10‌میلیارد دلار به عراق صادر و ۱۷۸‌هزار تن کالا به ارزش ۲۵۷‌میلیون دلار وارد کشور شد.

تجارت دو کشور به مرز ۱۲ میلیارد دلار رسید
دبیر میز عراق سازمان توسعه تجارت ایران، از رشد قابل توجه تجارت بین ایران و عراق خبر داد و گفت: حجم صادرات ایران به عراق به بیش از ۱۲‌میلیارد دلار در سال‌۱۴۰۲ رسیده و سهم این کشور از کل صادرات ایران به ۲۱‌درصد افزایش یافته است.داود گودرزی با بیان اینکه روابط تجاری ایران و عراق از سال ۲۰۰۳ تاکنون همواره روندی افزایشی داشته است، گفت: حجم تجارت میان دو کشور از ۶۰۰‌میلیون دلار در سال‌های ابتدایی این تعامل تجاری آغاز شد و امروز در سال ۱۴۰۲ به بیش از ۱۲‌میلیارد دلار رسیده است. رشد این روابط به ویژه در سال‌های اخیر، به طرز چشمگیری افزایش یافته و میزان صادرات ایران به عراق در پنج‌ماهه نخست سال‌جاری به ۴‌میلیارد و ۵۰۰‌میلیون دلار رسیده که معادل ۲۱‌درصد از کل صادرات ایران به کشور‌های مختلف است.وی در ادامه افزود: صادرات ایران به عراق در سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ نیز به شکل محسوسی رشد داشته و کالا‌های متنوعی از کشور ما به عراق صادر می‌شود. از جمله مهم‌ترین این کالا‌ها می‌توان به گاز طبیعی اشاره کرد که با حجم تقریبی ۲میلیارد دلار سالانه، یکی از اقلام کلیدی صادرات ایران به عراق محسوب می‌شود. میله‌های آهنی و فولادی، کاشی و سرامیک، انواع شمش فولاد، کولر‌های آبی خانگی، سیب‌زمینی، هندوانه، گوجه‌فرنگی و لوازم خانگی دیگر نیز در زمره کالا‌هایی قرار دارند که در این سال‌ها به طور مداوم به عراق صادر شده‌اند. افزون بر این، برخی اقلام صنعتی مانند لوازم آشپزخانه پلاستیکی و تجهیزات مرتبط با توربین‌های بخار نیز بخشی از صادرات فنی و مهندسی ایران به این کشور را تشکیل می‌دهند. از مجموع ۴۵۰۰ قلم کالایی که در لیست صادرات ایران به عراق قرار دارد، بیش از ۲۵۰۰‌قلم به طور منظم به این کشور ارسال می‌شود.گودرزی همچنین به بررسی وضعیت واردات ایران از عراق پرداخت و با بیان اینکه عراق به دلیل اتکای زیاد بر صادرات نفت خام، عمدتا واردکننده کالا‌های مصرفی است، توضیح داد: واردات ایران از عراق به مراتب کمتر از صادرات ما به این کشور است. بیشترین حجم واردات ایران از عراق مربوط به ضایعات صنعتی نظیر ضایعات آلومینیوم و مس است که در صنایع مختلف کشور، به ویژه در صنایع مقواسازی و فلزات کاربرد دارند. برخی کالا‌های مصرفی مانند ذرت و تلفن همراه نیز از طریق عراق به ایران وارد می‌شود. یکی دیگر از اقلامی که به طور منظم از عراق به ایران وارد می‌شود، اسپیلت است که در سال‌های اخیر نیز سهم عمده‌ای در واردات از این کشور داشته است.به گفته گودرزی، میزان واردات ایران از عراق به طور میانگین حدود ۵۰۰‌میلیون دلار در سال است اما در برخی سال‌ها این رقم به دلایلی مانند مطالبات تجاری و جابه‌جایی کالا‌های اساسی به بیش از یک‌میلیارد دلار نیز رسیده است. در سال ۱۴۰۰، به دلیل برخی توافقات میان دو کشور و مطالبات مالی از عراق، حجم واردات ایران به رقم یک میلیارد و ۱۹۷میلیون دلار رسید. با این حال، تراز تجاری بین دو کشور به دلیل صادرات گسترده ایران و واردات محدود از عراق همچنان یک‌طرفه بوده است.گودرزی از این عدم تعادل به عنوان یکی از چالش‌های اقتصادی میان دو کشور یاد کرد. وی تاکید کرد: ایجاد یک تراز تجاری متعادل‌تر می‌تواند به بهبود روابط اقتصادی دو کشور و رفع برخی موانع موجود در زمینه ترانزیت و تجارت کمک کند.