محمود آقادوستی*
به نقل از جهان صنعت : اتلاف کردن در لغت‌نامه دهخدا به اسراف و تلف کردن معنا شده است. در امر تولید عواملی چند به صورت مستقیم و غیر‌مستقیم دخیل هستند که کنترل، نظارت بر هر یک از این عوامل باعث و بانی تولیدی ناب و مقرون به صرفه و یا تولیدی پرهزینه و غیرناب می‌شود. یکی از اصلی‌ترین عوامل تولید در نگاه کارشناسان امر نیروی انسانی ماهر، متخصص و در تعریفی جدید دلداده به فعالیت در واحد صنعتی است. تجربه ثابت کرده در صورت ایجاد رابطه‌ای خوب و سودمند و دو سویه مابین کارفرما و کارگران فرای بحث قوانین خشک البته به صورتی که دو طرف از این رابطه دارای حسی خوشایند شوند و تلاش‌های دو طرف به نوعی حس یگانگی در سرنوشت کاری مرتبط با هم و در یک کلام احساس تعلق خاطر ایجاد شود خود به خود زمینه رشد و جلوگیری نظام‌مند اتلاف‌ها در بحث مهم و تاثیر‌گذار نیروی انسانی به وقوع خواهد پیوست. به کار‌گیری نیروی انسانی مطابق با استعداد و علاقه و توانایی در خصوص نوع و محل فعالیت می‌تواند در بهره‌وری نیروی انسانی تاثیر بسزایی بگذارد و در این زمینه در خصوص بحث جلوگیری نظام‌مند از اتلاف‌ها یکی از راهکارها می‌تواند آموزش صحیح، مستمر و بروز نیروی انسانی شاغل یا متقاضی کار در واحد باشد. آموزش نیروی انسانی باید جاری و ساری بوده و هیچ‌گاه متوقف نشود و همزمان با رشد و تنوع مباحث آموزشی، بحث آموزش کارکنان نیز باید به صورت ویژه پیگیری شود.در کنار عوامل مختلفی که می‌توانند به صورت نظام‌مند و سیستماتیک از اتلاف‌ها جلوگیری کنند بحث بازآفرینی چرخه تولید و یا به عبارتی بازمهندسی فرآیند تولید است. روش‌‌های تولید در واحدهای صنعتی در راستای افزایش و رشد تکنولوژی و به تبع تنوع ماشین‌آلات خطوط تولید باید متحول شود. یک واحد صنعتی زنده و پویا به منظور حفظ بازار و بقا در چرخه تولید و اقتصاد رقابتی (اقتصاد مبنی بر بازار) ناگزیر به استفاده و جایگزینی امکانات نوین در زمینه روش‌ها، متدها و ماشین‌آلات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری تولید براساس تغییرات ذائقه جامعه هدف هستند که این امر چه به صورت مستقیم و چه به صورت غیر‌مستقیم نقش غیرقابل انکاری در کاهش اتلاف نیروی انسانی، سرمایه و انرژی خواهد داشت. در بحث مصارف انرژی چه به صورت سوخت فسیلی و چه سوخت غیرفسیلی یک واحد صنعتی، فراخور نوع و میزان مصرف انرژی خود می‌تواند با توجه به شرایط اقلیمی از انرژی‌های جایگزین استفاده کند و یا حداکثر با استفاده از تکنولوژی‌های جدید و شناسایی گلوگاه‌ها مصرف خود را بهینه‌تر کرده و از اتلاف انرژی جلوگیری کند. بدون شک نمی‌توان و یا بهتر است این‌گونه بگوییم مقرون به صرفه نیست که در عصر حاضر با روش‌های قدیمی و صرفا تجربی و ماشین‌آلات فرسوده به امر تولید مبادرت کنیم زیرا هر یک از این عوامل چه به صورت آشکار و پنهان در اتلاف‌ها نقش بسزایی خواهند داشت. واحد صنعتی زنده و پویا در راستای تولید ناب به منظور حفظ بازار و بقا در چرخه رقابت با رقبا باید مبادرت به اورهال کردن ماشین‌آلات خطوط تولید و ایجاد تغییرات کارشناسی و مفید در خطوط تولید محصول کند. تولید محصول با قیمت نهایی بالا قدرت انجام مانور فعالیتی در بازار عرضه و تقاضا را از تولید‌کننده خواهد گرفت و طبیعتا در سود نهایی واحد تاثیر نامطلوبی از خود برجای خواهد گذاشت بنابراین با جلوگیری نظام‌مند از اتلاف‌ها در زمینه تولید، کمک شایانی به ادامه حیات بانشاط واحد صنعتی خواهد شد. تولید ناب تولیدی با کمترین هزینه تمام‌شده و بهترین کیفیت است. به صورت خلاصه می‌توان گفت: جلوگیری نظام‌مند و با برنامه‌ریزی کوتاه‌مدت، میان‌مدت و درازمدت از اتلاف نیروی انسانی، انرژی، خطوط تولید، استفاده و جایگزینی آخرین تکنولوژی‌های موجود در این زمینه‌ها می‌تواند زمینه چنین تولیدی را فراهم کند. شاید به ظن بسیاری تحریم‌های ظالمانه قدرت‌های استکباری در این زمینه مانعی بزرگ بنمایاند اما بحث ایجاد مهندسی معکوس در واحدهای صنعتی دارای این پتانسیل ضمن بی‌اثر کردن تحریم‌ها می‌تواند زمینه خودکفایی و خروج ارز از کشور را فراهم کند. با پیاده‌سازی مهندسی معکوس همچنان که گفته شد ضمن جلوگیری از خروج ارز از کشور عزیز اسلامی‌مان می‌توان به نوعی وابستگی را قطع کرد و گامی در جهت ایجاد و حفظ استقلال اقتصادی برداشت. البته در این زمینه منکر وارد آمدن فشارها و کنش‌های متلاطم‌کننده نیستم که به شرط تحمل و گذر از این مرحله شهد شیرین موفقیت گواراتر خواهد بود حتی می‌توان با توجه به پایین بودن هزینه‌های تولید در ایران در مقایسه با بسیاری از کشورهای دنیا به بحث صادراتی موضوع ضمن ایجاد اشتغال پایدار فرود کرد.
در آخر سخن می‌توان در یک کلام چنین گفت: با استفاده از دانش به‌روز در کنار تجربه اجرا چه در حوزه سخت‌افزار چه نرم‌افزار و تلاش در جهت بومی کردن صنعت با حفظ تازگی و جذابیت آن می‌توان با به‌روز کردن مداوم روش‌های تولیدی و شناسایی گلوگاه‌ها از اتلاف نظام‌مند جلوگیری کرد.
* کارشناس صنعت