دنیای اقتصاد : درحالی‌که مدتی است بوی بهبود از اوضاع اقتصاد جهانی به گوش می‌رسد، اما بی‌اعتمادی به آینده کماکان ادامه دارد و سازمان‌‌های بین‌المللی نمی‌توانند پیش‌بینی دقیقی از آینده اقتصاد جهانی ارائه کنند. شاید به همین دلیل بانک جهانی در آخرین گزارش خود درخصوص وضعیت بازار کالاهای اساسی و چشم‌انداز آنها اعلام می‌کند: «اگرچه اقتصاد جهانی به سمت رشد درحال حرکت است، ولی ممکن است این شرایط مساعد با شیوع مجدد ویروس کرونا در اقتصاد‌های بزرگ، از بین برود.»
بانک جهانی در گزارش وضعیت شاخص قیمت کالاهای اساسی غیرانرژی چهار دسته از اقلام را بررسی می‌کند. این چهار گروه «کشاورزی»، «فلزات و مواد معدنی»، «فلزات گرانبها» و «کودها» است. بر اساس گزارش معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران، شاخص قیمت کالاهای اساسی غیرانرژی بانک جهانی برای ۱۱ ماه متوالی یعنی از آوریل ۲۰۲۰ تا مارس ۲۰۲۱ روند افزایشی داشته است. بر این اساس، پیش‌بینی می‌شود قیمت‌‌های کالاهای اساسی غیرانرژی در سال ۲۰۲۱ حدود ۱۹ درصد رشد کند، اما در سال ۲۰۲۲، با کمتر شدن سرعت رشد قیمت فلزات، قیمت این کالا‌ها نیز کمی کاهش یابد. البته چشم‌انداز قیمت این اقلام، به شدت به مسیر و وضعیت آینده همه‌گیری ویروس کووید-۱۹ بستگی دارد.
براساس این گزارش، قیمت عمده کالاهای کشاورزی به ویژه کالاهای اساسی غذایی، افزایش چشمگیری را تجربه کرده است. این افزایش‌‌ها تا حدی ناشی از تقاضای شدید چین برای دانه سویا و ذرت و همچنین کمبود عرضه در آمریکای جنوبی و ایالات‌متحده بوده است. با اینکه بازار‌های مواد غذایی جهان همچنان به خوبی تامین می‌شوند، اما برخی کشور‌ها افزایش قیمت مواد غذایی را تجربه کرد‌ه‌اند. به این ترتیب انتظار می‌رود میانگین قیمت کالاهای کشاورزی در سال ۲۰۲۱ حدود ۱۴ درصد رشد کند که ناشی از کمبود تولید برخی از اقلام مواد غذایی، از جمله سویا، روغن پالم و ذرت است اما این روند در سال ۲۰۲۲ ثابت باقی می‌ماند. این گزارش نشان می‌دهد، با وجود تامین بازار‌های جهانی و انتظارات مبنی‌بر تعدیل قیمت اقلام غذایی، همچنان ناامنی جهانی مواد غذایی موضوعی نگران‌کننده است. بر این مبنا در سال ۲۰۲۰ نیز تعداد ۱۳۰ میلیون نفر دیگر از جمعیت جهان به دلیل تاثیرات اقتصادی کووید-۱۹ با گرسنگی و سوء‌تغذیه مزمن روبه‌رو شدند که براساس برآورد‌هایی سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل، تعداد آنها در مقایسه با سال ۲۰۱۹، دو برابر شده و به بیش از ۲۷۰ میلیون نفر می‌رسد. بر اساس گزارش بانک جهانی، قیمت فلزات اساسی و سنگ‌‌های معدنی با تقویت تقاضا در بازار اقتصاد‌های پیشرفته و نوظهور و اقتصاد‌های در حال توسعه، در فصل نخست ۲۰۲۱، معادل ۱۶ درصد افزایش یافته است. تغییرات قیمت فلزات متاثر از این پیش‌بینی بود که گذار انرژی از سمت سوخت‌‌های فسیلی، به افزایش چشمگیری در تقاضای فلزات منجر خواهد شد. به این ترتیب پیش‌بینی می‌شود قیمت فلزات در سال ۲۰۲۱ نزدیک به ۳۰ درصد افزایش یابد و در سال ۲۰۲۲ با رفع محدودیت‌‌های عرضه، دوباره تنزل کند.
نااطمینانی مربوط به پیش‌بینی‌ها به برنامه‌های محرک کلیدی بستگی دارد. حذف سریع‌تر از حد انتظار محرک‌ها توسط چین، ریسک نزولی قابل توجهی را برای تقاضای جهانی فلزات ایجاد می‌کند، در حالی که در مقابل لایحه پیشنهادی در ایالات متحده در رابطه با هزینه زیرساخت می‌تواند پشتیبانی بیشتری از افزایش قیمت برخی فلزات از جمله آلومینیوم، مس و سنگ آهن فراهم کند.
روند رو به رشد کود فسفات تا ۲۰۳۵
براساس گزارش بانک جهانی در سال ۲۰۲۰ متوسط قیمت کودهایی از جمله کود فسفات، اوره و پتاسیم کلراید با کاهش مواجه شد. با این حال، قیمت کود دی‌آمونیم فسفات طی این مدت با رشد کمی همراه شد و انتظار می‌رود در سال ۲۰۲۱، متوسط قیمت آن با رشد قابل توجهی مواجه شود و از ۳۱۲ دلار در تن در سال ۲۰۲۰ به ۴۵۰ دلار در تن برسد. قیمت کود فسفات نیز در سال ۲۰۲۱ مجددا احیا شد و به سطح تقریبا برابر با سال ۲۰۱۹ رسید. انتظار می‌رود تا سال ۲۰۳۵ قیمت این محصول روند رو به رشدی را طی کند. قیمت اوره که در سال ۲۰۲۰ با افت همراه بود، در سال ۲۰۲۱ با رشد نسبتا بالایی به ۳۰۰ دلار در تن خواهد رسید. این در حالی است که قیمت کود پتاسیم کلراید به روند کاهشی خود ادامه خواهد داد.
رشد قیمت چای در ۲۰۲۲
براساس گزارش بانک جهانی در سال ۲۰۲۰ به دلیل همه‌گیری کرونا در برخی کشورهای بزرگ تولیدکننده به‌خصوص هند، برداشت چای با اختلالاتی همراه شد و قیمت آن به ۷/ ۲ دلار در هر کیلو افزایش یافته است. با این وجود با توجه به عادی‌تر شدن وضعیت و افزایش تولید چای در آسیای شرقی به‌نظر می‌رسد، قیمت این محصول در سال ۲۰۲۱ کاهش یابد و در سال ۲۰۲۲ تا سطح سال ۲۰۱۹ رشد کند. براساس این آمار، چین و هند بزرگ‌ترین تولیدکنندگان و مصرف‌کننده چای جهان هستند. در ضمن ایران نیز یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان چای در جهان محسوب می‌شود. تولید چای ایران در سال ۲۰۱۹ برابر با ۹۱ هزار تن و مصرف در سال ۲۰۱۸ معادل ۱۴۷ هزار تن گزارش شده است.
افزایش ۲۳۰ دلاری گندم بر تن
براساس گزارش بانک جهانی در سال ۲۰۲۰ قیمت گندم حدود ۹ دلار افزایش در هر تن را تجربه کرده و انتظار می‌رود در سال ۲۰۲۱ قیمت این محصول به ۲۳۰ دلار بر تن افزایش یابد که می‌تواند ناشی از مشکلات جوی در کشورهای صادرکننده کلیدی این محصول از جمله اوکراین و آرژانتین باشد. این گزارش تاکید می‌کند، اتحادیه اروپا و چین بزرگ‌ترین تولیدکننده این محصول در جهان به‌شمار می‌آید و روسیه بزرگ‌ترین صادرکننده و مصر بزرگ‌ترین واردکننده آن در جهان است.
رشد تولید شکر در ۲۰۲۰
در جریان بررسی کالاهای اساسی، قیمت شکر در سال ۲۰۲۰ نسبت به سال ۲۰۲۱ تغییر محسوسی نداشت و در سطح ۲۸۳ دلار در هرتن باقی ماند. با این وجود انتظار می‌رود در سال ۲۰۲۱ قیمت این محصول با رشد مواجه شود و به ۳۴۰ دلار در تن افزایش یابد. براساس این گزارش در سال زراعی ۲۰۱۹ الی ۲۰۲۰ میزان تولید جهانی شکر کاهش یافته بود. اما طبق برآوردها در سال ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۱ افزایش خواهد یافت. طبق این گزارش بزرگ‌ترین تولیدکنندگان شکر در جهان به ترتیب برزیل، هند و اتحادیه اروپا هستند. بیشترین صادرات از این محصول نیز مربوط به برزیل و بیشترین واردات آن به اندونزی اختصاص دارد.
براساس داده‌های گزارش بانک جهانی در سال ۲۰۲۰ قیمت برنج با افزایش قابل توجهی مواجه شد و از ۴۱۸ دلار در تن در سال ۲۰۱۹ به ۴۹۷ دلار در تن در سال ۲۰۲۰ رسید. پیش‌بینی‌ها هم نشان می‌دهد در سال ۲۰۲۱ نیز قیمت این محصول کمی افزایش یابد و به ۵۱۰ دلار در تن برسد. بزرگ‌ترین تولیدکننده برنج در جهان، چین و پس از آن هند است. بزرگ‌ترین صادرکننده آن نیز هند بوده که سهم آن از بازار طی دهه اخیر افزایش یافته است. بزرگ‌ترین واردکننده این محصول نیز چین و اتحادیه اروپا هستند و همچنین ایران در بین ۱۰ کشور نخست واردکننده برنج در جهان قرار دارد. میزان واردات این محصول کشاورزی در سال زراعی ۲۰۲۱- ۲۰۲۰ حدود ۲/ ۱ میلیون تن بوده است.
ذرت
براساس داده‌های این گزارش، در سال ۲۰۲۱ انتظار می‌رود قیمت ذرت به دلیل کاهش تولید این محصول و تقاضای بالای چین برای خوراک دام و نوسانات نرخ دلار، قیمت به ۲۱۰ دلار در تن افزایش یابد.
میانگین قیمت ذرت در سال ۲۰۲۰ معادل ۱۶۵ دلار در تن بود که نسبت به سال ۲۰۱۹ حدود ۵ دلار کاهش قیمت داشت.
روند نزولی قیمت انواع پروتئین
براساس این گزارش در سال ۲۰۲۰ قیمت گوشت گاو و گوشت مرغ با کاهش نسبت به سال ۲۰۱۹ همراه شدند؛ البته این کاهش برای گوشت مرغ محسوس‌تر بود. قیمت گوشت گاو در سال ۲۰۲۰ با یک دهم دلارکاهش نسبت به ۲۰۱۹ به ۷/ ۴ دلار بر کیلوگرم رسید. انتظار می‌رود در سال ۲۰۲۱ نیز ۱/ ۰ دلار دیگر قیمت این محصول کاهش یابد. اما قیمت گوشت مرغ در سال ۲۰۲۰ نسبت به ۲۰۱۹ با حدود ۳۷/ ۰ دلار کاهش همراه بوده و معادل ۶۳/ ۱ دلار بر کیلوگرم رقم خورده است. طبق برآوردها در سال ۲۰۲۱ قیمت آن با جهشی همراه خواهد بود و به ۸/ ۱ دلار بر کیلوگرم خواهد رسید. قیمت میگو در سال ۲۰۲۰ با کمی افزایش همراه بوده، اما انتظار می‌رود در دو سال پس از آن سطح قیمتی آن کاهش یابد.
طلای ایران در جایگاه نهم
براساس این گزارش وضعیت قیمت طلا در سال‌های اخیر در حال نوسان است. قیمت طلا در سال ۲۰۲۰ رشد بی‌سابقه‌ای را تجربه کرد و از یک هزار و ۳۹۲ دلار در هر اونس در سال ۲۰۱۹ به یک هزار و ۷۷۰ دلار در هر اونس در سال ۲۰۲۰ رسید. با این وجود پیش‌بینی می‌شود با توجه به کاهش تقاضای سرمایه‌گذاری، قیمت آن در سال ۲۰۲۱ به طور متوسط به هزار و ۷۰۰ دلار کاهش یابد.
رشد افزایشی قیمت نقره در ۲۰۲۱
برخلاف طلا، پیش‌بینی می‌شود قیمت هر اونس نقره در سال ۲۰۲۱ به روند افزایشی خود ادامه دهد و به ۲۵ دلار برسد. رشد قیمت نقره ناشی از افزایش تقاضای صنعتی تجهیزات الکترونیک، خودرو و انرژی خورشیدی بوده که بیش از نیمی از مصرف نقره را تشکیل می‌دهد. افزایش تقاضای سرمایه‌گذاری نقره و اختلالات عرضه در آمریکای جنوبی نیز در افزایش قیمت این محصول تاثیرگذار است.
