این سازمان در سه سناریو پیش‌بینی کرده بسته به میزان موفقیت جهان در مهار پاندمی که با گسترش واکسیناسیون حاصل خواهد شد، نرخ رشد تجارت جهانی کم و زیاد می‌شود. در عین حال هرچه سرعت مهار پاندمی بیشتر باشد، جهان این امکان را پیدا می‌کند که سریع‌تر به سمت رشد تجارت حرکت کند. «رشد چشمگیر صادرات آسیا، آمریکای شمالی و اروپا» در کنار «افزایش واردات در مناطقی نظیر خاورمیانه و آسیای میانه» دو نتیجه طبیعی احیای تجارت جهانی خواهد بود. پیش‌بینی سازمان تجارت جهانی این است که در نتیجه بازگشت فروشندگان مواد خام و فلزات اساسی به بازار جهانی، شاهد رشد چشمگیر تجارت در جهان در سال ۲۰۲۱ و حتی ۲۰۲۲ خواهیم بود. این گزارش که به شکلی جزئی روی ابعاد تجارت جهانی در سال ۲۰۲۰ متمرکز شده، رشد مثبت تجارت جهانی را به افزایش ۶درصدی داد و ستد محصولات صنعتی و تولیدات کشاورزی در چهارمین فصل از سال ۲۰۱۹ ربط داده است.
براین مبنا، از آنجا که به نظر می‌رسد افت شدید تجارت محصولات معدنی و سوخت‌های فسیلی در سال ۲۰۲۰، در سال ۲۰۲۱ متوقف خواهد شد، رشد ۸ درصدی تجارت جهانی در سال ۲۰۲۱ دور از دسترس نیست. مرور گزارش تجارت جهانی در افق ۲۰۲۲ نشان می‌دهد WTO در سه سناریوی «خوش‌بینانه»، «حفظ روند فعلی» و «بدبینانه» رشدهای ۱ تا ۸درصد را برای تجارت جهانی در سال ۲۰۲۱ پیش‌بینی کرده است. مهم‌ترین عامل در زمینه تحقق سناریوی خوش‌بینانه، «مهار پاندمی» است که می‌تواند دوباره موتور رشد اقتصادی جهان را در سال ۲۰۲۱ روشن کند.
با این‌همه اما پرسش بزرگی در ذهن تحلیلگران وجود دارد. از آنجا که هنوز پاندمی به صورت کامل در بسیاری از کشورها مهار نشده است، لازم است پرسیده شود آیا روند رشد فعلی تجارت جهانی که از فصل چهارم ۲۰۲۰ شروع شده تداوم خواهد داشت؟ مرور آخرین گزارش سازمان تجارت جهانی نشان می‌دهد با توجه به تاثیر مستقیم واکسن در مهار پاندمی، این موضوع دور از دسترس نیست. در واقع امکان دستیابی به نرخ رشد ۸درصدی تجارت جهانی بعید نیست هرچند ناتوانی دولت‌ها در مهار این پدیده، می‌تواند به کاهش سطح تجارت جهانی منجر شود. سناریوی بدبینانه سازمان تجارت جهانی نیز با همین فرض پیش رفته است. در حالت معمول اما به نظر می‌رسد روند کلی تجارت جهانی با ادامه شرایط فعلی رشدی آرام اما پایدار را سپری خواهد کرد. این سازمان که در کنار اعلام وضعیت تجارت در سال ۲۰۲۰، آتیه صادرات و واردات را در سال ۲۰۲۱ بررسی کرده، شانس بزرگی را برای افزایش فروش در دو بخش تولیدات صنعتی و محصولات کشاورزی قائل شده است. موضوعی که نشان می‌دهد بعد از اتمام روند منفی تجارت جهانی که در نتیجه شوک همه‌گیری کرونا رخ داد، موتور داد و ستد کالا گرم شده و سرمایه‌گذاری صنعتی شدت گرفته است. پیش‌بینی رشد تجارت در همه مناطق جهان از آمریکای شمالی، آسیا و خاورمیانه تا اروپا، آسیای میانه و آمریکای جنوبی به وضوح از بهبود شرایط در سال ۲۰۲۱ حکایت دارد. در این بین به نظر می‌رسد برنده بزرگ بازی، آسیا و به طور خاص آسیای جنوب شرقی بوده است که ضمن تجربه کمترین نرخ افت تجارت در سال ۲۰۲۰، افت اندکی را در زمینه واردات داشته و صادرات‌شان نیز مثبت شده است.
نباید خیلی بدبین بود؟
وقتی نیمی از جهان در اثر قرنطینه‌های دولتی خانه‌نشین شدند، برآورد اولیه سازمان تجارت جهانی این بود که تا پایان سال ۲۰۲۰ سطح تجارت جهان ۳/ ۱۲ درصد کاهش خواهد یافت. در ابتدای سال دو سناریوی کلی در باره تاثیر پاندمی بر تجارت جهان محور بحث بود. اولین سناریو که خوش‌بینانه بود از بازگشت تجارت جهانی در پایان فصل دوم ۲۰۲۰ به سطح معمول خود و حتی رشد تجارت بحث می‌کرد. سناریوی دوم اما بدبینانه بود و بر افت جدی تجارت تا پایان فصل سوم تاکید داشت. گذشت زمان اما ثابت کرد که نباید زیاد هم بدبین بود. سازمان تجارت جهانی بلافاصله بعد از بررسی آمارهای فصل دوم، پیش‌بینی خود را تعدیل و سطح افت ۳/ ۹درصدی را برای تجارت پیش‌بینی کرد. در نهایت اما افت به ۴/ ۵درصد تنزل یافت. رشد اقتصادی جهان هم که از سوی صندوق بین‌المللی پول ابتدا حدود ۱/ ۶درصد منفی پیش‌بینی شده بود، سرانجام از منفی ۸/ ۳درصد فراتر نرفت. براین مبنا باید به تحقق سناریوی رشد ۸درصدی تجارت جهان در سال ۲۰۲۱ امیدوار بود.
آینده تجارت در افق ۲۰۲۲
اگر پیشگویی سازمان تجارت جهانی در زمینه تجارت را بپذیریم باید منتظر ظهور رشد ۴درصدی تجارت جهانی در افق ۲۰۲۲ باشیم. آخرین گزارش WTO در زمینه ابعاد تجارت جهانی نشان می‌دهد که اگر شرایط به سمت و سوی مساعدی پیش رود، امکان تحقق سناریوهای خوش‌بینانه کاملا مهیاست. در این زمینه، پیش‌بینی‌ها برای همه مناطق در زمینه صادرات و واردات با رشد همراه است. در بخش صادرات، بیشترین رشد را منطقه آمریکای شمالی و سپس خاورمیانه تجربه خواهند کرد. سازمان تجارت جهانی برای این دو منطقه به ترتیب ۱/ ۵ و ۵ درصد رشد را پیش‌بینی کرده است. این سازمان برای اروپا، آسیا، آفریقا و آمریکای جنوبی هم به ترتیب در افق ۲۰۲۲ رشدهای ۹/ ۳، ۵/ ۳، ۳ و ۷/ ۲ درصدی را در زمینه واردات پیش‌بینی کرده است. این سازمان کمترین رشد صادرات را هم برای کشورهای آسیای میانی و قفقاز با نرخ ۹/ ۱درصدی پیش‌بینی کرده است. وضعیتی که نشان می‌دهد قرار نیست طی ۲سال آینده در این منطقه، موتور تولید صادرات‌محور روشن شود.
اما سازمان تجارت جهانی برای بخش واردات نیز پیش‌بینی‌هایی ارائه کرده است. در گزارش این سازمان بیشترین رشد واردات در افق ۲۰۲۲ برای دو منطقه خاورمیانه و آمریکای شمالی گزارش شده است. سازمان تجارت جهانی برای این دو منطقه به ترتیب ۵/ ۴و ۹/ ۴ درصد رشد را پیش‌بینی کرده است. WTO همچنین برای آسیا، آفریقا، آمریکای‌جنوبی و اروپا هم به ترتیب در افق ۲۰۲۲ رشدهای ۴/ ۴، ۴، ۷/ ۳ و ۷/ ۳ درصدی را در زمینه واردات پیش‌بینی کرده است. کشورهای آسیای‌میانه نیز در این پیش‌بینی رشد پایینی داشته و احتمالا در زمینه واردات با افزایش۷/ ۲درصدی روبه‌رو خواهند شد.
کمای تجارت جهانی در ۲۰۲۰
در سال گذشته تجارت جهان متاثر از کاهش فروش نفت، مواد معدنی و فلزات خام نظیر فولاد لطمه بسیاری خورد. مرور آمار و ارقام ارائه شده در گزارش سازمان تجارت جهانی نشان می‌دهد افت تجارت جهانی در کل سال ۲۰۲۰ حدود ۳/ ۵درصد بوده است. البته تجارت کالا در فصل چهارم سال ۲۰۲۰ روند تغییر کرد و حتی به مثبت ۲درصد رسید. شواهد موجود نشان می‌دهد مهم‌ترین عامل در زمینه افت شدید تجارت در جهان در سالی که گذشت، کاهش جدی تقاضا در بخش مواد خام بوده که در برخی فصول تا ۴۳درصد نیز رسیده است. موردی که تاثیری جدی بر مناطق کمتر توسعه‌یافته جهان که فروشنده موادخام هستند، گذاشته است.
شرقی‌ها برنده بزرگ صادرات ۲۰۲۰
تنها و تنها آسیاست که در زمینه صادرات در سال ۲۰۲۰ عملکرد مثبتی از خود به‌جای گذاشته است. این منطقه از جهان طبق روایت WTO رشدی ۳/ ۰ درصدی را تجربه کرده است. عددی که نشان از پایداری بالای این منطقه از جهان در سال سیاه کرونا داشته است. وضعیتی که برای هیچ‌یک از مناطق دیگر جهان تکرار نشده است. در گزارش سازمان تجارت‌جهانی وضعیت صادراتی سایر مناطق جهان به شدت منفی بوده است. بدترین شرایط ممکن در این حوزه برای آمریکای شمالی بوده که حدود ۵/ ۸درصد افت کرده است. پس از این منطقه، خاورمیانه با نزول ۲/ ۸ درصدی، آفریقا با افت ۱/ ۸ درصدی و اروپا با افت ۸درصدی بدترین شرایط ممکن را تجربه کرده‌اند. در عین حال صادرات در دو منطقه CIS و آمریکای جنوبی هم به ترتیب ۹/ ۳ و ۵/ ۴درصد کم شده است.
همه بازندگان واردات ۲۰۲۰
واردات در سالی که گذشت بازندگان بزرگی داشت. آسیا و به‌طور خاص، آسیای جنوب شرقی افت محسوسی داشت و با نزول ۳/ ۱درصدی روبه‌رو شد. خاورمیانه، آمریکای‌جنوبی و آفریقا در این زمینه بدترین شرایط را تجربه کرده‌اند. آمارهای WTO نشان می‌دهد واردات خاورمیانه در سال ۲۰۲۰ حدود ۳/ ۱۱ درصد کاهش یافته است. در آمریکای جنوبی این افت حدود ۸/ ۹ درصد بوده و در آفریقا نیز تا ۸/ ۸درصد رسیده است. درسایر مناطق جهان که خطوط تولید و کارخانه‌ها به اندازه کافی وجود داشته ارقام کمتر از این بوده و ضربه کرونا به واردات کمتر موثر بوده است. گزارش سازمان تجارت‌جهانی نشان می‌دهد افت واردات در آمریکای‌شمالی ۱/ ۶ درصد بوده و در اروپا نیز کاهش واردات نسبت به سال ۲۰۱۹ به مرز ۶/ ۷ درصد رسیده است.
آتیه روشن تجارت جهان در ۲۰۲۱
وضعیت در سال ۲۰۲۱ مناسب است. با اینکه سه سناریوی مختلف برای این سال نوشته شده اما به‌نظر می‌رسد با افزایش واکسیناسیون و کاهش قرنطینه، داد و ستد تقویت شود و تجارت جهانی افزایش یابد. افزایش فروش نفت و مواد خام در کنار رشد تقاضا برای کالاهای مصرفی به سرعت‌گرفتن ماشین تجارت جهان کمک خواهد کرد. به‌نظر می‌رسد با توجه به وضعیت تجارت جهانی، تحقق سناریوهای خوش‌بینانه بیش از هر منطقه دیگری به سود خاورمیانه و آمریکای‌شمالی خواهد بود. دلیل این موضوع رشد چشمگیر صادرات موادخام از خاورمیانه است. سازمان تجارت جهانی برای این منطقه رشد ۸/ ۱۲ درصدی صادرات را پیش‌بینی کرده است. از آن‌سو تقویت همه‌‌جانبه مصرف در آمریکای شمالی، واردات را در این بخش از جهان تقویت خواهد کرد. رشد پیش‌بینی شده برای واردات آمریکای شمالی در سال ۲۰۲۱ حدود ۴/ ۱۱ درصد اعلام شده است.
صادرات و واردات در پایان ۲۰۲۱
گزارش تحلیلی سازمان تجارت‌جهانی نشان می‌دهد آسیا در سال ۲۰۲۱ بالاترین نرخ رشد صادرات را در جهان خواهد داشت. واردات نیز در این منطقه با وضعیت متعادل روبه‌رو شده و رشدی ۷/ ۵درصدی را تجربه می‌کند. اما در مقایسه با سایر مناطق، موتور تجارت در آفریقا در سال ۲۰۲۱ با شدت کمتری کار خواهد کرد. واردات این قاره در ۲۰۲۱ حدود ۵/ ۵ درصد و صادرات آفریقا در این سال ۸درصد رشد خواهد کرد که به نسبت، کمتر از باقی مناطق پیشرو است.
