شامخ کل اقتصاد برای مهر ۱۳۹۹ معادل ۴۴٫۴۷ واحد اعلام شد که نسبت به ماه قبل ۲٫۳۹ واحد کاهش نشان می‌دهد. شامخ مهرماه نشانگر وضعیت رکود در فعالیت اکثر بنگاه‌های اقتصادی به خصوص در بخش خدمات و کشاورزی است و نسبت به شهریورماه(۸۶/۴۶) کاهش در فعالیت بنگاه‌ها با شدت بیشتری ادامه دارد. براساس این پژوهش شاخص مدیران خرید صنعت در مهر ماه، ۲۲/۵۲ اعلام شده که روند افزایشی البته با نرخ کمتری نسبت به ماه قبل دارد. به غیر از موجودی مواد اولیه خریداری شده سایر زیرشاخص‌های اصلی تعیین‌کننده شاخص کل، وضعیت را بهتر از ماه قبل نشان می‌دهند. شاخص موجودی مواداولیه خریداری شده (۴۶/۳۷) با ادامه و افزایش در شیب روند کاهشی خود طی ۶ ماه گذشته به کمترین مقدار رسیده است. با این حال، رشد قیمت مواد اولیه (۸۲/۹۴) تولید همچنان در مهرماه یکی از چالش‌های اصلی فعالیت‌های اقتصادی بوده که طی ۲۵ ماه گذشته از شروع طرح به بیشترین مقدار خود رسیده است. به تبع آن قیمت فروش محصولات تولید شده (۸۱/۷۴) در مهرماه نسبت به شهریور افزایش داشته است. از این رو، «کاهش فروش» به عنوان یک چالش جدید به مشکلات آنها اضافه شده است.

    شاخص کل اقتصاد

شاخص مدیران خرید (PMI) موسوم به شامخ از مهرماه ۱۳۹۷ توسط مرکز پژوهش‌های اقتصادی اتاق ایران محاسبه و منتشر می‌شود و در مهر امسال سیزدهمین دوره شامخ کل اقتصاد و بیست و پنجمین دوره شامخ بخش صنعت از سوی این مرکز منتشر شده است. مرکز پژوهش‌های اقتصادی اتاق ایران، شاخص شامخ کل اقتصاد در مهر ۱۳۹۹ را با ۲٫۳۹ واحد کاهش نسبت به ماه قبل ۴۴٫۴۷ واحد اعلام کرد. بر اساس داده‌های تجمیع شده در گزارش شامخ، در مهر امسال بار دیگر شاخص قیمت خرید مواد اولیه و لوازم خریداری شده برای تولید رکوردشکنی کرده و به بیشترین مقدار خود طی ۱۳ماه گذشته رسیده است.

در گزارش اخیر مرکز پژوهش‌های اقتصادی اتاق ایران، عدد شامخ کل اقتصاد (۴۴٫۴۷) وضعیت رکود در فعالیت اکثر بنگاه‌های اقتصادی به‌خصوص در بخش‌های خدمات و کشاورزی را نشان می‌دهد و حاکی از این است که در این ماه نسبت به شهریور، کاهش در فعالیت بنگاه‌ها با شدت بیشتری ادامه دارد. همچنین در مهر امسال، شاخص قیمت خرید مواد اولیه یا لوازم خریداری شده برای تولید به ۹۳٫۱۷ واحد رسیده که بالاترین رقم در طول دوره استخراج شامخ کل اقتصاد است و بار دیگر رکورد بیشترین مقدار خود طی ۱۳ ماهه گذشته را شکسته است. از سوی دیگر، بررسی‌ها نشان می‌دهد تنگناهای موجود برای فعالیت‌های اقتصادی باعث شده شاخص میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی نیز نسبت به ماه قبل کاهش پیدا کند و به ۴۴٫۵۱ برسد. این کاهش عمدتاً به دلیل کاهش استخدام در بخش خدمات بوده که در بحران کرونا با بیشترین آسیب مواجه بوده است. از دیگر نکات شامخ کل اقتصاد در مهر ۱۳۹۹، تداوم روند کاهشی شاخص میزان فروش کالاها یا خدمات بوده که در این ماه به ۴۱٫۸۵ واحد رسیده است. طبق اعلام فعالان اقتصادی، این کاهش عمدتاً ناشی از افزایش قیمت‌ها و در پی آن کاهش سفارش‌ها بوده است.

    شاخص بخش صنعت

این پژوهش در ادامه شاخص مدیران خرید صنعت در مهرماه را نیز ۲۲/۵۲ واحد اعلام کرده که نسبت به ماه قبل اندکی کاهش دارد. اطلاعات مربوط به بیست و پنجمین دوره شامخ صنعت حاکی از این است که در مهر امسال به‌غیراز موجودی مواد اولیه خریداری شده، سایر زیرشاخص‌های اصلی تعیین‌کننده شامخ صنعت وضعیت بهتری نسبت به ماه قبل دارند. در مهر امسال، شاخص موجودی مواد اولیه خریداری شده در بخش صنعت به ۴۶/۳۷ واحد رسیده و با افزایش شیب روند کاهشی خود طی ۶ ماه گذشته به کمترین مقدار رسیده ‌است. همچنین قیمت مواد اولیه خریداری شده بخش صنعت به ۸۲/۹۴ واحد رسیده که بیشترین مقدار طی ۲۵ ماه گذشته (از شروع طرح تاکنون) بوده است. به‌تبع رشد قیمت مواد اولیه خریداری شده، شاخص قیمت فروش محصولات تولید شده نیز در مهرماه به ۸۱/۷۴ رسیده که بالاتر از شهریور است. در این میان، کمبود مواد اولیه از یک‌سو و نوسانات شدید قیمتی از سوی دیگر باعث شده تا تولیدکنندگان مواد اولیه موردنیاز را در قیمت‌های بسیار بالا تأمین کنند و برای جبران این مساله، قیمت فروش خود را افزایش دهند؛ اما هم‌زمان به‌واسطه کاهش سفارش‌ها و افت فروش، عملاً تحقق هزینه تمام‌شده از این محل نیز با مشکلاتی مواجه شده است.

به‌طورکلی کمبود مواد اولیه و افزایش شدید قیمت‌ها در بخش صنعت که منجر به افزایش در قیمت فروش محصولات تولید شده نیز شده است. در مهرماه همه تولیدکنندگان یک‌صدا از افزایش شدید و نابسامانی قیمت ارز و کمبود مواد اولیه موردنیاز خود و همچنین قوانین مخل کسب‌وکار شکایت داشتند و این موضوع منجر به توقف برخی از خطوط تولید شده است. گرچه ازنظر اکثر فعالان اقتصادی به علت نوسانات شدید قیمتی شرایط حتی برای ماه آینده قابل پیش‌بینی نیست؛ بااین‌حال هم‌زمان با برگزاری انتخابات امریکا کمی انتظارات خوش‌بینانه نسبت به افزایش فعالیت‌ها در ماه آینده وجود دارد.

    مشکلات اصلی از دید فعالان اقتصادی 

این پژوهش در ادامه به بیان برخی از مشکلات از دید فعالان اقتصادی در مهرماه پرداخته است که به شرح زیر است:

۱٫ عدم وجود نقدینگی برای خرید مواد اولیه، قوانین مخل تولید، کمبود سرمایه در گردش و افزایش قیمت ارز (صنایع فلزی) ۲٫ قوانین مخل صادرات در خصوص بازگشت ارز به قیمت نیمایی باعث شده تا صادرات برای بسیاری از تولیدکنندگان منطقی نباشد. ۳٫ وجود فساد، ایجاد موانع در کسب و کار به جای تسهیل کارها توسط وزارت صمت و بورس کالا، باعث رانت و رفتارهای مافیایی در تخصیص مواد اولیه مورد نیاز به تولیدکنندگان شده است. (صنایع ماشین سازی) . ۴٫ افزایش قیمت و کمبود نهاده‌های دامی و همچنین تعیین قیمت فروش محصولات دامی تولید شده به قیمت مصوب که بسیار پایین‌تر از قیمت تمام شده است، باعث شده تا فروش نهاده‌ها در بازار به صرفه‌تر از تولید محصولات دامی برای تولیدکنندگان باشد. (کشاورزی، شکار و جنگلداری و ماهیگیری) . ۵٫ همچنان سوء مدیریت و نداشتن ضابطه توسط بورس و پتروشیمی وجود دارد، تولیدکننده‌ها در تأمین مواد اولیه خود در گریدهای مورد نیاز از طریق بورس و پتروشیمی‌ها به‌شدت مشکل دارند؛ چراکه پتروشیمی گریدهای مناسب را فقط به چند تولیدکننده خاص عرضه می‌کند و حاضر به عرضه به سایرین نیستند، در نتیجه به علت تقاضای بالا، قیمت‌ها هم در بورس کالا افزایش زیادی داشته است. (صنایع نساجی) . ۶٫ افزایش شدید قیمت مواد اولیه تقاضای مشتریان و سفارشات جدید را کاهش دادهاست. (صنایع لاستیک و پلاستیک) کمبود شدید قطعات و ماشین آلات مورد نیاز برای انجام فعالیت و نوسانات شدید قیمتی . (استخراج معدن) . ۷٫ گرانی قیمت پاکت و افزایش سایر هزینه‌ها، باعث افزایش قیمت محصولات و کاهش تقاضای مشتریان شده است. (کانی غیرفلزی) .

منبع