کاربرد بلاکچین در امور حاکمیتی، ایجاد امکان دیجیتالیکردن داراییهای واقعی، ایجاد قراردادهای هوشمند،… از جمله کاربردهای بلاکچین محسوب می شود
بلاکچین یا زنجیره بلوکی یک دفترکل دیجیتالی است که بر اساس سه اصل دفترکل توزیع یافته، نبود واسطه و غیرقابل تغییر بودن عملکرد ثبت شده گذشته، به صورت بلاکچین های عمومی و خصوصی طراحی شده است. تکنولوژی بلاک چین دارای مزیت های فراوانی در حوزه های مختلف از جمله امنیت اطلاعات، ایجاد نقدشوندگی در داراییها و تبادل سریع اطلاعات و … است . موارد کاربرد بلاکچین از اکوسیستم رمزارز تا سرویس های مالی طیف وسیعی را در بر دارد. در این گزارش سعی بر این است که ضمن اشاره به قابلیت و ظرفیت های تکنولوژی بلاکچین، به خطرات احتمالی و کاربردهای آن در حوزه های مختلف پرداخته شود و در پایان نیز ضمن بررسی رویکرد نهادهای حاکمیتی به موضوع بلاکچین پیشنهادهایی در این خصوص ارایه شود.
بلاکچین یا زنجیره بلوکی در ساده ترین بیان ممکن، در واقع یک دفترکل دیجیتالی است که بر اساس سه اصل دفترکل توزیع یافته، نبود واسطه و غیرقابل تغییر بودن عملکرد ثبت شده گذشته، طراحی شده است. بلاکچین یک دفترکل ثبت اموال و معاملات از نوع برخط و بلادرنگ است که برای ثبت هرچیزی که میخواهیم آن را حفظ کنیم نظیر تراکنشهای مالی، قراردادهای تجاری، داراییها، اطلاعات زنجیره تامین و … بکار میرود. در این شبکه هیچ شخصی بر کل زنجیره بلوکی تسلط ندارد، هر عضو شبکه میتواند جزئیات هر رکورد یا بلوک را ببیند. هر عضوی تنها میتواند رکورد مربوط به معامله خودش را ایجاد نماید، هر عضو کلید خصوصی دسترسی به رکوردهای مربوط به خود را در دفترکل داراست. خواص بلاکچین آن را تبدیل به یکی از بهترین گزینه ها برای سیستم های مدیریت رکوردها کرده است. بلاکچین، برخلاف ظاهر پیچیده اش، یکی از انواع پایگاه داده ها برای ثبت اطلاعات است؛ پایگاه داده هایی که میتواند در یک شبکه کسب وکار مورداستفاده قرار گیرد.
یک دفترکل در سطح شبکه ایجاد شده، از تمامی گره ها (Node) یک کپی را نزد خود نگهداری میکنند. بروزرسانی دفترکل فرآیندی انتشاریابنده در طول شبکه است، بدین معنی که گره ها یکی پس از دیگری کپی خود از دفترکل را بروزرسانی میکنند. هیچ کس نمیتواند دفتر ثبت را دستکاری کند؛ ولی هرکسی میتواند آن را بازرسی نماید و دفتر ثبت مورد وثوق همه است. نوآوری حقیقی در بلاکچین که آن را به عنوان چیزی بیش از یک پایگاه داده مطرح میسازد، این است که قواعد کسب وکاری مربوط به تراکنشها را میتوان درهم تنیده با خود تراکنش تعریف و اعمال نمود. در پایگاه داده های مرسوم قواعد یا در سطح برنامه کاربردی یا در سطح کل پایگاه داده قابل تنظیم هستند. غیرقابل تغییر بودن عملکرد ثبت شده در گذشته یک خاصیت بسیار مهم فناوری بلاکچین است که هرگاه تراکنشی در بلاکچین ثبت شد، دیگر امکان حذف و یا اصلاح آن توسط هیچ شخصی وجود ندارد. این اصل است که باعث میشود دو عضو شبکه که همدیگر را نمیشناسند و بهم اعتماد ندارند، بدون اتکا به یک واسط، با همدیگر تبادل انجام دهند.
در حال حاضر دغدغه اصلی که در زمینه مدیریت داده و امنیت تراکنش ها وجود دارد، توسط بلاکچین قابل برطرف کردن است به عبارت دیگر صحت و یکسان بودن اطلاعات و اسناد به اشتراک گذاشته شده هنگامی که اطلاعات و اسنادی توسط یک عضو برای عضوی دیگر به اشتراک گذاشته میشود؛ درواقع، نسخه اصلی نزد عضو اول محفوظ است و طرف اشتراک، یک کپی از آن را دریافت میکند ممکن است طرف دوم نیز آن را برای طرف سومی ارسال کند، که در نتیجه کپی دومی نیز خلق میشود. حال با تغییرات هر یک از کپی ها و یا نسخه اصلی، بعد از مدت زمانی، کدام نسخه صحیح و قابل اتکا است؟ لذا محدودیت قابلیت اعتماد به طرف سوم مورد وثوق وجود دارد در این راستا استفاده از بانک به عنوان طرف سوم مورد وثوق، جزو لاینفک فعالیتهای اقتصادی است. طرفین از بانک به عنوان یک طرف سوم مورد وثوق انتظار دارند که موارد زیر را تشخیص و تایید نماید:
در شرایط فوق الذکر تنها دفتر ثبت تراکنشها در بانک بوده و بانک یک نقطه متمرکز برای شکست دفاع امنیتی است لذا هکرها با حمله سایبری میتوانند وضعیت را آشفته سازند و پس از حمله، اطلاعات صحیح و غلط از هم غیرقابل تشخیص بوده، ممکن است داده های صحیح گذشته نیز تغییر یافته باشند. لذا ماموریت اصلی بلاکچین رفع این مشکل است.
بلاکچین ها با توجه به ماموریتی که برای آنها تعریف میشود به بلاکچین عمومی و خصوصی قابل تقسیم هستند. یک تفاوت مهم میان بلاک چین های عمومی و خصوصی این است که آیا شما اجازه میدهید که هرکسی در بلاکچین شما وارد شود یا فقط مشارکت کنندگان مورد تایید قادر به ورود هستند. اگر صرفا امکان ورود افراد مورد تایید مد نظر قرار گیرد آنگاه بلاکچین خصوصی خواهد بود.
دفاتر ثبت می توانند به دو معنا عمومی باشند:
رمز ارزی مانند بیت کوین یک بلاکچین عمومی است وجود دارد و هرکسی که کامپیوتر داشــته باشد میتواند وارد آن شــود. بنابراین مشترکان آن معمولا ناشناخته اند. برعکس، در یک شبکه بلاکچین خصوصی، مشارکت کننده گان شبکه شناخته شده و قابل اعتماد هستند، برای مثال یک گروه صنعتی یا گروهی از شرکتهای تحت پوشش هستند.
شرکتها، به دلیل خطرات امنیتی و ریسک کلاهبرداری، بیشــتر روی بلاکچین های خصوصی و بسته تمرکز کرده اند. این نوع بلاکچینها فقط محــدود به چند طرف معتمــد و شناخته شــده میشــوند.
بطور کلی بلاکچین مزایایی دارد که با استفاده از تکنولوژ یهای موجود قابل دستیابی نیستند که در زیر هم مزایای کلی آنها و هم برخی از مزایایی که مختص بازار سرمایه می تواند باشد مورد اشاره قرار میگیرند:
برای بسیاری، فناوری زنجیره بلوکی، یادآور انقلابی است که در اواخر سده گذشته میلادی با ظهور و گسترش وب رخ داد؛ برخی آن را یک ماشین اعتماد میدانند، چرا که این قابلیت را میسر میسازد که دو شخص بدون شناخت قبلی و بدون اعتماد بهم، باهم تبادل داشته باشند. این در حالی است که امروزه، در بسیاری از تبادلات اقتصادی از یک واسط مورد اعتماد اعضاء؛ نظیر بانک برای انجام تراکنشها استفاده میشود، بلاکچین این امکان را فراهم میسازد تا خریداران و فروشندگان مستقیما، بدون نیاز به واسطه با یکدیگر تجارت کنند.
بلاکچین ابزاری مهم برای ثبت و شناسایی داراییهای دیجیتالی است. این امر بدون در خطر افتادن حریم خصوصی و امنیت داراییهای دیجیتال و طرفهای درگیر انجام میگیرد. بلاکچین در مجموعه فناوریهای نوظهوری که بیشترین انتظارات از آنها میرود طبقه بندی شده است. از مزایای این فناوری است که اطلاعات پایگاههای داده نسبت به تغییرات خلاف توافقات یا قانون مقاوم هستند و با شفاف سازی تراکنشها، موجب جلب اعتماد شهروندان و دستگاههای امنیتی و قضایی به تراکنشهای پایگاه داده میشود. بلاکچین محیط امن یکپارچه ای را در محیط های نا امن (عرصه خدمات عمومی) ایجاد میکند. این قبیل از تکنولوژ یهای جدید، قابلیت استفاده از منابع داده جهانی را برای نهادهای مستقل فراهم میکنند و فرآیند مغایرت گیری را بین تمامی اعضا به صورت خودکار انجام میدهند. تمامی انواع رکوردهای داده، از مالکیت دارایی گرفته تا تعهدات قراردادی و داده های آماری را میتوان در بلاکچین نمایش داد. داده های مذکور را میتوان هش، رمزگذاری و در دفترکل وارد کرد؛ درنتیجه این امر، مجموعه های داده جدیدی تولید میشوند که نسبت به مجموعه های داده کنونی غنی تر هستند. به عنوان مثال، با وارد کردن داده های مالکیت میتوان سطوح مختلفی از مالکیت انتفاعی را ثبت کرد و سلسله مراتب موجود در قراردادهای سرپرستی را از میان برداشت. رکوردهای توزیع شده به عنوان منابع ارزشمند اطلاعاتی، به صورت محلی توسط اعضا ثبت میشوند. با پیاده سازی بلاکچین، بسیاری از سیستمهای کنونی مورد استفاده برای پیگیری و نگهداری از رکوردهای داراییها و تراکنشها از میان برداشته خواهند شد. همچنین نیازی نخواهد بود که پایگاه های داده متمرکز را مورد ارزیابی قرار دهیم و یا با ارسال پیام به سایر اعضا، از هماهنگ بودن داده ها اطمینان حاصل کنیم.[۲]
قرار گرفتن کلید های رمزنگاری شده در اختیار اشخاص باعث می شود با استفاده از حقوق مالکیت جدید، ارتباطات دیجیتالی شکل گیرد. این یک فرصت و شانس مناسب برای به وجود آوردن یک سیستم قوی برای هویت دیجیتالی را مهیا می کند. در دست داشتن کلید تبادلات خصوصی که به معنی حق مالکیت سرمایه دیجیتال است، یک راه جدید و مطمئن برای احراز هویت در دنیای دیجیتال محسوب می شود که کاربران را از به اشتراک گذاشتن بیش از حد اطلاعات شخصی حساس و آسیب پذیر باز می دارد.
امروزه دولت ها و یا نهادهای حاکمیتی همه ابعاد از فناوریِ بلاکچین مورد توجه قرار داده اند. بُعد اول آن داشتن حق تصاحب، ابطال، گسترش، جابجایی در ازای مالکیت کلید رمز نگاری است. در بعد دوم؛ دولت ها مشتاق هستند بدانند چه کسانی می توانند عضو شبکه بلاکچینی شوند و دلیل این موضوع آنجاست که معمولا آنها پروسه معاملات مختلف را تصویب، کنترل و تنظیم می کنند. (به عنوان مثال قانون گذاران بورس، پلتفرم مبادلات را تعیین و تصویب می کنند.) در مورد پروتکل و پروسه فناوریِ بلاکچین نیز مشتاق هستند تا جزئیات بیشتری از مراتب آن را بدانند.
بانک ها و موسسات بزرگی که روابط دیجیتالی اشخاص را از طریق اینترنت تحت کنترل دارند، موظف اند که با استفاده از سیستم متمرکز کامپیوتری از اطلاعات حساب افراد در برابر هکر ها محافظت کنند. با وجود این که بانک ها میلیارد ها دلار صرف امنیت این اطلاعات می کنند، سیستم نیازمند امنیت بیشتر است و موسسات مالی مجبورند که در این کار مبادرت بیشتر ورزند. از آنجا که هنوز موسسات مورد حمله هکر ها قرار می گیرند، گاهی اوقات اطلاعات محرمانه مشتری ها فاش می شود. فناوری بلاکچین در زمینه امنیتی، استفاده از ابزار هایی را پیشنهاد می کند که به صورت خودکار لیست افرادی را که به اطلاعات دسترسی داشتهاند را تهیه و همچنین محور هایی برای دسترسی به اطلاعات را تنظیم می کند. این ابزار می تواند در حفظ امنیت حساب ها نقش عمده ای ایفا کند.
بلاکچین روابط دیجیتالیِ امن و مطمئن شکل می دهد. در واقع نسخه قراردادهای هوشمند، به دنبال استفاده از اطلاعات و اسناد ذخیره شده در بلاکچین ها جهت پشتیبانی از توافقات قانونیِ پیچیده است. گمان می رود این اتصال، قادر به خلق بلاکچین هایی شوند که از پسِ انواع تراکنش های ویژه هم بر آیند.
در مورد کاربرد بلاکچین در بازارها می توان به اوراق قرضه دیجیتالی اشاره کرد، به این معنی که برای کنترل کدهای نشان دهنده حقوق مالکیت، کدهایی با مشخصه دیجیتال منحصر به فرد در نظر بگیریم. این کدها می تواند به صورت سهام یا هر نوع دارایی دیگری عرضه گردد. قواعد و قوانین داد و ستد این اسناد بر اساس پروتکل بلاکچین تعیین می گردد.
اغلب در بازار خرید و فروش سهام، اصطلاح T+3 رایج است T حرف اول کلمه Trade به معنی معامله است و T+3 یعنی یک معامله بعد از سه روز به سر انجام می رسد. راه هایی غیر از بلاکچین برای کاهش این عدد (۳) وجود دارد که معاملات بتوانند سریع تر انجام شوند. اما اغلب نا امن و با ریسک بالا هستند. اما با فناوری بلاکچین معامله مورد نظر شکل می گیرد و معادله T+0 بر قرار می شود.
علاوه بر اینکه بلاکچین یک مخزن قابل اعتماد برای اطلاعات است، می تواند انطباق قانونی را به شکل کد ایجاد کند. یعنی بلاک های مجاز موجود در بلاکچین می توانند یک ترجمه ازتبدیل ادبیات قانونیِ دولت به کدهای دیجیتالی باشد. مثلا در امور بانکی به این وسیله می توان کارایی سیاست های ضد پولشویی را بهبود بخشید. به وسیله فناوری بلاکچین کارهای مختلفی می توان انجام داد، از جمله بر پایه قوانین دقیق می توان بعضی از انواع تراکنش ها را مجاز و یا بعضی ها را گزارش کرد.
توکنیسازی داراییها و یا ایجاد رمز ارز بر روی داراییها یکی از کاربردهای اصلی تکنولوژی بلاکچین است و به دلیل اهمیتی که این کاربرد در نقدشونده شدن داراییها و تسهیل تبادلات تجاری ایجاد میکند در این بخش به این موضوع در قالب محورهای ذیل بیشتر پرداخته می شود.
امروزه با یک کلیک ساده میتوانیم برای خرید بلیت هواپیما یا لباس اقدام کنیم ولی برای خرید سهام یا گرفتن وام مسکن، به زمان بیشتری احتیاج است. گاهی باید برای آماده شدن یک سری اسناد یا انجام تسویه حساب مدت زیادی صبر کنیم زیرا بسیاری از تراکنشها به صورت آنی انجام نمیشوند و انتقال داراییهایی مانند طلا، املاک، آثار هنری بسیار سخت تر است و گاهی خریداران و فروشندگان را مجبور میکند با تشر یفات اداری و مراحل طولانی پشت سر بگذارند. با تبدیل شدن داراییهای فیزیکی به توکن های دیجیتال و ارائه آنها در یک دفتر کل توزیع شده دیجیتال (یا بلاکچین)، میتوان ارزش داراییهای حقیقی را شکوفا کرد. با این توکن ها از همه کاغذبازیهای اداری در امان ماند و میتوان داراییها را در لحظه مبادله کرد.
امروزه فرایندهای پرداختی درون مرزی و برون مرزی با تأخیر، پیچیدگی و ناکارآمدی های زیادی روبه رو هســتند. مسئله پرداخت، کلید اصلی تجارت جهانی به حساب میآید ولی هنوز هم پرداختها به صورت آنی انجام نمی شــود. فرقی نمیکند که موضوع پرداخت باشد یا نوع دیگر دارایی، در هر صورت اگر بتوان داراییهای واقعی را به یک سیستم بلاکچین انتقال داد، هم آنها را در یک پلتفــرم امن دیجیتال نگهداری کرده ایم و هم خصوصیات آن دارایی را حفظ میکنیم. فرایند تبدیل به اوراق بهادار، فرایندی است که در آن تعهدات قراردادی مانند رهن، اجاره خودرو، بدهیهای شخصی یا حسابهای دریافتی جمع آوری میشوند و جریانات نقدی آنها به عنوان واحدهای استاندارد به سرمایه گذاران فروخته میشوند. در تجربه جهانی از اوایل دهه ۱۹۷۰ تا به حال، این فراینــد، تبدیل به رایج ترین و پراستفاده ترین فرایند مالی شده است ولی “توکنیزاسیون” از آن هم یک قدم فراتر میرود. فرایند توکنیزاسیون به جای بازسازی جریانات نقدینگی (مانند فرایند تبدیل به اوراق بهادار)،”حق استفاده”را پولی میکند. دیجیتالی سازی داراییها، فرایندی است که در آن حقوق مربوط به یک دارایی تبدیل به یک توکن دیجیتال در بستر بلاکچین میشود. در این فرایند حقوق مالکیت انتقال پیدا میکند و روی یک پلتفرم دیجیتال معامله میشود. شـفافیت موجود در بلاکچین و نیز سهولت معامله با توکن ها باعث میشود داراییهایی که در گذشته قابلیت تبدیل به پول نقد را نداشتند، دسترسی و جذابیت بیشتری پیدا کنند. بســیاری از انواع داراییهای مالی در حال حاضر هم دیجیتال هستند؛ مانند زمانی که پول نقد به صورت عدد روی صفحه نمایش نشان داده میشود ولی توکن ها باعث میشوند بعضی داراییها با سرعت بیشتری در شبکه ها و پلتفرم های دیجیتال انتقال پیدا کنند. با استفاده از توکنها، مرزهای جغرافیایی برداشته میشــوند و فرصتهای بیشتری برای معاملات بین مرزی و درون مرزی به وجود میآید. توکنیزاسیون میتواند برای داراییهای مسدود شده و کم کاربرد یا داراییهایی که قابلیت نقدشوندگی پایینی دارند، بازارهای جدیدی را ایجاد کند و فرصتهای جدیدی به وجود آورد که امکان مالکیت مشترک آن داراییها را برای مجموعه ای از افراد فراهم میکنند.[۳] با کمک توکنیزاسیون در این صنعت، میتوان مالکیت بخشی از هر ملک را به صاحب توکن منتقــل کرد. به این ترتیب، برخلاف معاملات سنتی املاک، با این روش میتوان دارایی را به بخشهای کوچکی تقسیم کرد و هر یک از این بخشها را جداگانه فروخت. هر کسی که یک یا چند توکن خریداری کند، از مزایای دارایی مانند درآمد اجاره بهرمند میشود و اگر ملک فیزیکی فروخته شد، به اندازه سهم اش پول دریافت میکند. با استفاده از مفهوم توکنیزاسیون، میتوان یک ملک که قابلیت نقدشوندگی متوسطی دارد را به کالایی با نقدشوندگی بالا تبدیل کرد که به راحتی قابل خرید و فروش است.
انتظار میرود از هم اکنون تا سال ۲۰۲۱ فرصت بــرای تامین کنندگان پلت فرمهــای بلاکچین و همچنین خدمات و مالکان شبکه های بلاکچین پنج تا ده برابر بیشتر شود و فرصت چشمگیرتری در اقتصاد توکن دیجیتال برای آن به وجود بیاید. صنایع تا آن زمان خودشان را از نو میسازند و داراییهای دیجیتال جدید و طبقههای جدیدی از دارایی به وجود میآیند که باعث میشود بازارهای ثانویه و اولیه کاملا جدیدی ایجاد شود؛ بازارهایی که هزینه کم حداقل نوسانات ممکن را دارند. انتظار میرود این تغییرات شکل اقتصادهای جهانی را تغییر دهد و بازارهای نیمه محروم که تامین کنندگان کمی دارند را توانمند سازند.
در ایران به دلیل مشخص نبودن رویکرد نهادهای حاکمیتی میزان ورود بخش خصوصی در حوزه تکنولوژی بلاکچین و رمزرها خیلی قابل رصد نیست با این حال یکی از اصلی ترین نهاد فعال در این حوزه بنیاد ققنوس[۴] است که کاربرد های بلاکچین را در حوزهایی مانند احراز هویت مشتریان kyc،فروش املاک مازاد بانک ها، تهاتر بدهی های دولت و توکنایز کردن و ایجاد امکان تهاتر محصولات و نهاده های کشاورزی را در دستور کار قرار داده است و به دنبال اخذ مجوزهای لازم از نهادهای قانونی است.
در ایران از منظر نهادهای حاکمیتی و نظارتی کاربردهای بلاکچین تنها از منظر استخراج رمز ارزها مورد توجه قرار گرفته است و سایر کاربردهای این تکنولوژی از جمله رمز ارز کردن داراییها مغفول مانده است و با توجه به اینکه حوزه استخراج رمز ارز از پرریسک ترین کاربردهای این تکنولوژی است بطور طبیعی نهادهای حاکمیتی رویکرد مثبتی از خود نشان نداده اند. تاکنون دو نوع ابلاغیه از طرف دولت در این زمینه صادر شده است. در مصوبه هیات وزیران [۵] با محوریت استخراج رمز ارزها محور های زیر را مورد تاکید قرار داده است:
در راستای مصوبه فوق الذکر دستورالعملی توسط وزارت صمت ابلاغ شده است که دارای محورهای ذیل است[۶]
در رویکرد دیگر بانک مرکزی طی اطلاعیه ای در خصوص رمز ارزها[۷] ورود به بحث رمزارز ها تقریبا مجرمانه تلقی شده است که محور های ان طی اطلاعیه ایی با مفاد زیر منعکس شده است :
۱- انتشار رمز ارز با پشتوانه ریال، طلا و فلزات گرانبها و انواع ارز در انحصار بانک مرکزی است.
۲- تشکیل و فعالیت اشخاص برای ایجاد و اداره شبکه پولی و پرداخت مبتنی بر فناوری زنجیره بلوک، از نظر این بانک، غیرمجاز محسوب می شود. بانک مرکزی حق پیگرد قانونی اشخاصی که با نادیده گرفتن مقررات، به ایجاد و اداره شبکه اقدام یا نسبت به آن تبلیغ می کنند را برای خود محفوظ می داند.
۳- هرگونه ضرر و زیان ناشی از فعالیت بر اساس شبکههای پولی و پرداخت مبتنی بر فناوری زنجیرهای بلوک و کسب و کارهای مرتبط با آن، متوجه ناشر(ین)،پذیرند(گان) و یا متعاملان آن است.
۴- موضوع استخراج رمز ارزهای جهان روا و شرایط آن در کمیسیون اقتصادی دولت در حال بررسی است و پس از اتخاذ تصمیمات لازم، ضوابط آن مطابق با مقررات و مصوبه فوق ابلاغ می شود.
فناوری بلاکچین دریچه ای به سوی توسعه اقتصاد دیجیتالی باز در مقابل اقتصاد متمرکز فعلی میگشاید. فرصتهای بسیار بزرگی در پس این فناوری نهفته است و تحولات در این زمینه تازه آغاز شده و کشورها و دولتها مطالعه پیرامون این فناوری را آغاز کرده اند. این تکنولوژی به گروههای مختلف اجازه میدهد که اطلاعات آسیب پذیر خود را در یک فضای امن، مداوم، ناشناخته و قابل دسترس، ذخیره کنند. دولتها میتوانند برای تسهیل نگهداری مدارک و سوابق، از این تکنولوژی استفاده کنند و داراییهای منجمد اقتصاد نقدشونده گردد. البته این صنعت هم مثل سایر فناوری هایی جدید دارای آسیبهایی خواهد بود که باید به درستی شناسایی و مورد چارهجویی قرار گیرد. در این راستا پیشنهاد میشود:
[۱]https://arzdigital.com/what-can-a-blockchain-do/
[۲] مرکز پژوهش های توسعه و آینده نگری، گزارش نشست تخصصی بررسی ابعاد فناوری بلاک چین تاریخ ۱۷/۵/۹۷
[۳] نقش توکنها دراملاک ارزش بازاراملاک و مســتغلات در جهان اخیرا حدود ۲۱۷ هزار میلیــارد دلار آمریکا تخمین زده شده اســت.
[۵] به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دولت، هیئت وزیران در جلسه ۶ مرداد ۱۳۹۸ آییننامه استخراج فرآوردههای پردازشی رمزنگاریشده در کشور را تصویب کرد.
[۶] دستورالعمل صدور جوازتأسیس و پروانه بهره برداری برای استخراج رمزارز شماره ۱۰/۹۰۰۵
[۷] ابلاغیه روابط عمومی بانک مرکزی در ۱۹ تیر ۱۳۹۸، :
با استناد به قانون پولی و بانکی کشور (مصوب سال ۱۳۵۱ و اصلاحات بعدی آن) که تولید و انتشار پول رایج و تعیین ابزارهای پرداخت را در انحصار بانک مرکزی قرار داده است، این بانک بر رعایت الزامات توسط فعالان حوزه پولی و بانکی کشور مبنی بر رعایت و اجرای مصوبه مورخ ۱۳۹۶.۱۰.۹ سی امین جلسه «شورای عالی مبارزه با پولشویی» در خصوص رمزارزها و مخاطرات ناشی از معرفی و استفاده از رمزارزها، تاکید می کند.
برای مشاهده متن کامل گزارش اینجا کلیک کنید