كارشناسان در ميزگرد وضعيت و چشمانداز سياستهاي اقتصادي ايران تحليل كردند
پيشبيني اقتصاد ايران در سال 96
براي رفع نابرابريها بايد بين پوپوليسم و عدالت اجتماعي تمييز قائل شويم
تاریخ خبر: سه شنبه 26 اردیبهشت 1396
پژوهشكده پولي و بانكي ديروز ميزبان اساتيد دانشگاهي حوزه اقتصاد بود تا در ماه دوم سال چشمانداز اقتصادي سال 96را به بحث و تبادلنظر بگذارد. در اين نشست كه تيمور رحماني، بهروز هاديزنوز، كامران ندري و حميد زمانزاده حضور داشتند، چشمانداز اشتغال، تورم، نقدينگي، رشد اقتصادي و نظام بانكي به بحث گذاشته شد. كارشناسان حاضر در اين جلسه با وجود اختلافنظرهاي اقتصادي در يك موضوع همنظر بودند؛ آنها متفقالقول پيشبيني كردند كه امسال ديگر تورم تكرقمي نخواهيم داشت و اگر انضباط پولي بهدرستي اجرا شود، تورم در كانال 10 تا 15درصد خواهد ماند و اگر سياستهاي غلط دورههاي پيشين تكرار شود، غول تورم خفته با وجود نقدينگي هزار و دويستهزار ميليارد تومان بيدار خواهد شد. از ديگر پيشبينيهايي كه كارشناسان در اين نشست مطرح كردند، افزايش كسري بودجه و رشد اقتصادي 4 تا 5درصد بود. موضوع اشتغال نيز يكي ديگر از محورهاي مورد بحث بود كه كارشناسان با ديدگاه انتقادي دورنماي روشني براي آن ترسيم نكردند، آنها معتقد بودند كه سياستهاي اين حوزه در دولتهاي مختلف همواره مبتني بر تزريق پول بوده است؛ در صورتي كه موتور اصلي حركت اشتغال موتور اقتصادي است. اين اقتصاددانان همچنين با انتقاد از برخي وعدههاي انتخاباتي مبني بر افزايش يارانه، آن را نشدني دانستند و گفتند فقط از يك مسير ميتوان منابع براي تامين اين وعده فراهم كرد و آن هم استقراض از بانك مركزي است كه تورمهاي بالاي 30درصد را براي كشور بهدنبال دارد. در ادامه گزارش «تعادل» از سخنان مطرح شده در اين ميزگرد را ميخوانيد.
فروكش كردن سرعت رشد در سال 96
در ابتداي ميزگرد «وضعيت و چشمانداز سياستهاي اقتصادي ايران» حميد زمانزاده، مدير پژوهشي پژوهشكده پولي و بانكي با تشريح آخرين وضعيت رشد اقتصادي ايران در ۹ماهه سال ۹۵ گفت: رمزگشايي از اعداد رشد 9ماهه در بخش صنعت حكايت از آن دارد كه رشد نقطه به نقطه صنعت 11.3درصد و متوسط رشد 5.8درصد بوده و اين اعداد به ترتيب براي بخش معدن 11.5 و منفي 0.2 درصد، آب، برق و گاز 7.3 و 5.1 درصد و ساختمان منفي ۲۵ و منفي ۱۷درصد است، بنابراين همه بخشها جز ساختمان رشد شتابدهنده داشته و وارد فاز رونق شده اما بخش ساختمان به دليل اعداد و ارقام منفي كل رشد غيرنفتي را پايين آورده است.
او ادامه داد: با وجود اينكه رشد اقتصادي غيرنفتي در اين بازه زماني 1.9درصد است اما تمام بخشها با رشد اقتصادي مواجه هستند و اين نشانگر آن است كه در فصل زمستان ۹۵ و فصول آتي نيز چنانچه بخش ساختمان با رشد مواجه باشد، ميتوان اميدوار بود كه رشد اقتصادي نيز افزايش يابد. اما همه اينها منوط به آن است كه ناپايداري اقتصادي و شوك در اقتصاد ايران رخ ندهد.
در پاسخ به اظهارات زمانزاده، بهروز هاديزنوز با بيان اينكه مخالفت چنداني با تحليل ارائه شده نميتوان داشت، گفت: يك زمان است كه رشد اقتصادي را از منظر نوسانات اقتصادي بررسي ميكنيم كه در آن حالت سالهاي ۹۱، ۹۲ و ۹۴ رشد منفي داشتيم و تنها استثنا سال ۹۳ بوده است بنابراين پتانسيلهاي استفاده نشده در اقتصاد منجر به شكلگيري رشد ۹ ماهه ۹۵ شده است. در حالي كه همين رشد هم مرهون نقش نفت است. اين واقعيت را بايد درنظر گرفت كه زير ظرفيت كار كردن برخي بخشهاي صنعتي و پتروشيمي سبب رشد ۹ ماهه شده اما به نظر نميرسد آنچه در برنامه ششم توسعه به عنوان رشد ۸درصدي اقتصاد در نظر گرفته شده است، قابل تحقق باشد.
زنوز معتقد است: بهطور ميانگين در برنامه ششم توسعه به رشد ۴ تا ۵درصدي خواهيم رسيد كه البته تحقق آن هم منوط به عدم وجود ناامني و تشديد تحريمهاست، اما اگر به پايداري اقتصادي توجه نكرد و الزامات آن را فراهم نكرد، بهطور قطع همين رشد هم قابل تحقق نيست ضمن اينكه حوزه سياست خارجي نيز بايد زمينهيي را فراهم كند كه كالاهاي ايراني به بازارهاي جهاني راه يافته و تكنولوژيهاي روز دنيا نيز وارد كشور شود.
براساس برآورد هاديزنوز، حفظ تورم تك رقمي در سال ۹۶ بعيد است و اگر دولت به سياستهاي مالي كنوني خود كه در ماههاي پاياني عمرش در نظر گرفته است ادامه دهد، بهطور قطع نبايد منتظر تورم تك رقمي بود. هيچ كشوري در طول تاريخ رشد نكرده مگر اينكه به نظام تجهيز منابع مجهز شود در حالي كه نظام بانكي در ايران بسيار عقب مانده است و تا اصلاح نشود، رشد پايداري نخواهيم داشت.
پرهيز از تشكيك آماري
در ادامه تيمور رحماني، عضو هيات علمي دانشگاه تهران نيز در اين ميزگرد گفت: تشكيك آماري جايز نيست چرا كه معتقدم ايران حرفهييترين آمار را توليد ميكند، اگرچه اشكالاتي دارد اما آمار رشد تصوير درستي نشان ميدهد، حتي اگر همراه با تصوير ركود باشد.
او افزود: اينكه رشد اقتصادي با تصوير ركود همراه است، نوعي معما به نظر ميرسد اما تركيب اين رشد و تحليل آن ميتواند وضعيت درستي را به ما نشان دهد. واقعيت آن است كه بخش اعظمي از رشد اقتصادي در ۹ ماهه ۹۵ متكي به نفت است و وقتي بخش نفتي رشد كند در زندگي روزمره مردم خيلي نشان داده نميشود. ضمن اينكه دولت به دليل محدوديتهاي مالي و بودجهيي نتوانسته رشد نفت را به بخش واقعي اقتصاد منتقل كند، پس احساس رشد در ميان عامه مردم ضعيف است.
رحماني ادامه داد: از زمان تزريق درآمدهاي نفتي به اقتصاد ايران كه رشد حباب گونهيي در برخي بخشها از جمله ساختمان رخ داد، آنقدر سرمايهگذاري در بخش مسكن انجام شده كه اكنون عرضه بسيار بالاتر از تقاضاست و منطقي به نظر ميرسد كه به اين زوديها تمايل براي سرمايهگذاري در اين بخش وجود نداشته باشد. در دو سال بعد چشمانداز رشد بخش ساختمان مثبت نخواهد بود.
توقف رشد ساختمان تا سال 97
عضو هيات علمي دانشگاه تهران در خصوص دستيابي به رشد مثبت اقتصادي در بخش ساختمان عنوان كرد: تنها در يك صورت ميتوان رشد بخش ساختمان را شاهد بود كه دولت پول شديدي در اين بخش تزريق كند كه آن هم عواقب و آثار تورمي دارد. ضمن اينكه در سال ۹۶ نيز جهشي در بخش نفت نخواهيم داشت و به نظر نميرسد در ساير بخشها رشد شديدي رخ دهد اما در مجموع تصور نميرود اقتصاد ايران پتانسيل رشد ۸درصدي داشته باشد و اگر خوب عمل كنيم در بلندمدت رشد ۵درصدي را شاهد خواهيم بود. ضمن اينكه بايد از شكلگيري بحرانها نيز جلوگيري كرد و زمينههاي بحرانخيز اقتصاد را هم از بين برد.
در ادامه كامران ندري، رييس گروه بانكداري اسلامي پژوهشكده پولي و بانكي با گريزي به اظهارات رحماني گفت: البته درست است كه آمار رسمي كشور قابل تشكيك نيست اما اين بدينمعنا نيست كه نميتوان اين آمارها را نقد كرد.
او ادامه داد: ميانگين رشد اقتصادي كشور در چند دههيي كه ميگذرد حدود 4.3درصد است و امكان اينكه بتوانيم بدون اصلاحات ميانگين رشد را افزايش دهيم، وجود ندارد. هماكنون نيز اصلاحات بنيادين كه بتواند ميانگين رشد را از 4.3 درصد تكان داده و افزايش دهد به چشم نميخورد.
وي به بدهيهاي دولت و بخش عمومي به اقتصاد اشاره و عنوان كرد: اينكه دولت بدهيهاي خود را نميپردازد، يك تهديد جدي براي اقتصاد است و حتي ميتواند در درازمدت منجر به برگشت اقتصادي به حالت قبل شود بنابراين اولويتي كه در اين عرصه وجود دارد، پرداخت بدهيها و اصلاح نظام مالي و بانكداري است.
ضمن اينكه تصور نميرود موتور رشد اقتصادي كشور بخش صنعت باشد اگرچه قبول دارم بخشي از واحدهاي صنعتي و معدني زير ظرفيت كار ميكردند و ورود آنها به عرصه توليد باعث رشد شده است.
ندري معتقد است بخش عمدهيي كه منجر به رشد در اقتصاد ايران ميشود گروه خدمات است كه بايد به آن توجه جدي داشت.
بيكاري معضل اقتصاد ايران تا سال ۱۴۰۴
حميد زمانزاده در بخش ديگري از سخنان خود در اين ميزگرد درخصوص نرخ بيكاري و اشتغال نيز گفت: آنچه در مورد اشتغال و بيكاري در شرايط فعلي مطرح است نشان ميدهد از سال ۸۵ تا سال ۹۱ عملا بخش اشتغال در سالهايي با افزايش و در مابقي با كاهش مواجه بوده و تقريبا در سالهاي ۸۵ به بعد در جا زده و رشدي حاصل نشده؛ ضمن اينكه رشد در اشتغال در سال ۹۲ به چشم ميخورد و پس از دورهيي از بين ميرود، بنابراين ظرفيت اشتغالزايي در دوره مورد بررسي تقريبا ثابت بوده و اين تصوير بسيار بدي از وضعيت بازار كار است.
به گفته وي، از نيمه سال ۹۳ به بعد اقتصاد ايران وارد ايجاد شغل شده و فصل به فصل اشتغالزايي شده و در زمستان سال گذشته به ۲۲ ميليون و ۶۰۰هزار نفر شاغل رسيده و اين موضوع چشمانداز خوبي در بخش اشتغال ايجاد كرده است. البته با رشد اشتغال پايدار در ۳ سال اخير نرخ بيكاري با روند صعودي همراه بود؛ در عين حال نگاه به واقعيتهاي بازار كار نشان ميدهد كه افزايش نرخ بيكاري بهدليل رشد جمعيت فعال و متقاضي كار است، بهدليل تحولات جمعيتي در دهه ۶۰ همزمان با افزايش اشتغالزايي در سالهاي اخير، نرخ بيكاري نيز بالا رفته است.
زمانزاده اظهار كرد: بعد از حدود چند سال در جا زدن در زمينه ايجاد اشتغال چشمانداز مناسبي ايجاد شده كه مساله مهم تداوم آن است. اگر اين وضعيت ادامه يابد با وجود نيروي كار جديد حداقل وضعيت بيكاري بدتر نخواهد شد. مهمترين بحث اقتصاد ايران تا ۱۴۰۴ موضوع بيكاري است.
زمانزاده اشتغالزايي را مهمترين چالش اقتصاد ايران تا ۸ سال آينده دانست و گفت: اقتصاد ايران نيازمند اشتغالزايي است تا بحران جديدي در اين بخش ايجاد نشود.
در مقابل تيمور رحماني بر اين باور است كه اگر در يك دهه قبل با ۶۰۰هزار شغل در سال ميتوانستيم اقتصاد را اداره كنيم ولي امروز با دو برابر آن نيز پاسخگو نخواهيم بود. درست است بيكاري در سالهاي اخير نوساناتي دارد ولي ميانگين نرخ بيكاري بالاست و دولتها نتوانستند اصلاحات ساختاري داشته باشند كه نرخ بيكاري بلندمدت كاهش يابد.
رحماني تصريح كرد: ديگر مصلحت نيست ما به دنبال اشتغالزايي شديد باشيم و ممكن است برخي كشورها مانند افغانستان و پاكستان بهزودي با رشدهاي اقتصادي بالا به قطب اقتصادي تبديل شوند. اينكه ما رشد اشتغال بالا بدون رشد اقتصادي پايدار داشته باشيم به مصلحت كشور نيست.
در ادامه هادي زنوز سخنان خود را بر محور سياستهاي پولي بنا نهاد و گفت: در دوره فعلي سرعت گردش پول و ركود اقتصادي بايد مورد توجه قرار گيرد، يعني به موازات رشد اقتصادي تقاضاي مصرفي خانوارها خيلي رشد نكرد و تقاضاي سرمايهگذاري نيز كاهش پيدا كرد و مردم بازاري را پربازدهتر از سپردهگذاري در بانكها پيدا نكردند.
ايست پرداخت يارانههاي بلاتبعيض
زنوز درباره پيشبيني تورم سال ۹۶ بيان كرد: در سال گذشته و سال آينده كسري بودجه بالا خواهد بود و تورم در سال آينده دورقمي خواهد شد ولي خوب است كه در حد ۱۲درصد باشد تا سياستگذار بتواند موفق باشد. وي، كنترل نوسانات ارز را از جمله موفقيتهاي بانك مركزي در دولت يازدهم برشمرد ولي همزمان پاسخ به سوالي درباره اينكه يك كشور نفتي ميتواند سياستهاي ارزي داشته باشد را رد كرد و با طرح اين سوال گفت: آيا اگر بار ديگر نفت بشكهيي ۱۰۰دلار شود، واردات افزايش نخواهد يافت؟ با افزايش واردات اقتصاد دچار بيماري هلندي خواهد شد.
وي تاكيد كرد: هر دولت جديدي كه در ايران روي كار آمد بايد از ادامه سياست بلاتبعيض توزيع يارانهها جلوگيري كرده و يارانهها را به سمت زنان سرپرست خانوار و افراد تحت تكفل بنيادها سوق دهد.
اين اقتصاددان خرج دولتها را بيش از دخلش عنوان كرد و گفت: بدهي انباشته دولت ۷۰۰ هزار ميليارد تومان است كه نشاندهنده كسري مداوم بودجه است و اين در حالي است كه دولتها بابت اين بدهيها بهره ندادهاند.
زنوز ادامه داد: دولت زيربار تعهدات صندوقهاي بازنشستگي نميتواند كمر راست كند و امكان افزايش يارانهها وجود ندارد، البته ميشود تورم ۱۰۰درصدي ايجاد كرد و از محل بانك مركزي افزايش يارانهها را پرداخت كرد.
جذب سپردهها عامل افزايش نقدينگي
همچنين تيمور رحماني عضو هيات علمي دانشكده اقتصاد دانشگاه تهران در ادامه اين نشست با بيان اينكه چرا رشد نقدينگي در سالهاي اخير بالا بوده است؟ گفت: بالاترين رشد نقدينگي تا ۵۶درصد در ميانه دهه ۵۰ بوده و نرخ رشد نقدينگي در ايران چيز جديدي نيست. در اواخر دهه ۸۰ و اوايل ۹۰ نيز به افزايش ضريب فزاينده مربوط ميشود.
اين كارشناس اقتصادي تاكيد كرد: در سالهاي اخير دليل افزايش نقدينگي بهدليل گرفتاريهاي بانكها و جذب سپردهها بوده كه نرخ سودهاي بالا پيشنهاد شد و اين يك دليل اصلي در اين بخش است.
رحماني درباره تحولات بازار ارز در طول سالهاي اخير بيان داشت: در دولت يازدهم ميتوان ثبات بازار ارز را قابلقبول دانست. اگر در كشوري قرار باشد نرخ ارز حتي اجتنابناپذير رشد كند نشاندهنده وجود مشكلاتي است و نرخ ارز بايد با روند آرامي رشد داشته باشد.
اين كارشناس اقتصادي تاكيد كرد: ما اگر نتوانيم كاري انجام دهيم كه بهرهوري اقتصاد رشد كند و قدرت رقابت در بازارهاي جهاني تقويت شود، افزايش نرخ رشد ارز به عنوان يك مشكل وجود خواهد داشت، اما نرخ ارزي كه قرار است همراه با تورم تعديل شود، در قيمتها تاثيرگذار خواهد بود.
رحماني تصريح كرد: بانك مركزي بايد اجازه ميداد تعديل آرامي در نرخ ارز اتفاق ميافتاد و اين براي اقتصاد ايران ضروري است. نرخ ارز فعلي اگر مناسب اقتصاد نباشد يعني اينكه ما نميتوانيم هيچ كالايي صادر كنيم و از آن سو نميتوان جلوي واردات را گرفت.
وي در ادامه اين ميزگرد پوشش فاصله بين رشد نقدينگي با كاهش تورم را ناشي از واردات دانست و افزود: در سالهاي اخير اين فاصله توسط سودهاي بانكي پوشش داده شده است و اين موضوع به خوبي كاهش ضريب فزاينده حجم پول را توضيح ميدهد كه چرا همزمان با رشد نقدينگي، تورم نداريم.
اين استاد دانشگاه تورم سال آينده را بالاتر و دورقمي عنوان كرد و افزود: سالهاي اخير تنها دورهيي است كه مشخصا از سياستهاي پولي براي تامين مقاصد بودجهيي استفاده نشده و بانك مركزي مقاومت كرده است.
منبع: روزنامه تعادل
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخشهای موردنیاز علامتگذاری شدهاند *
دیدگاه *
نام *
ایمیل *
وب سایت
Please enter an answer in digits: