به نقل از جهان صنعت : گروه بازرگانی- روز جمعه ۱۹ اسفندماه ۱۴۰۱، بیانیه سه‌جانبه‌ای در پکن بین ایران، عربستان و چین به امضا رسید. بر اساس این بیانیه جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی برای ازسرگیری روابط دوجانبه و بازگشایی مجدد سفارتخانه‌های دو کشور بعد از هفت سال قطع رابطه توافق کردند. خبر احیای روابط دو کشور از همان ساعت‌های ابتدایی پالس‌های مثبتی را در فضای اقتصادی ایجاد کرد و منجر به افت قیمت‌ها در بازار شد، به طوری که هر دلار آمریکا در مرکز مبادله تا لحظه نگارش این گزارش ۴۰ هزار تومان معامله شد و هر قطعه سکه تمام بهار آزادی هم وارد کانال ۲۲ میلیون تومان شد. در این میان برخی از فعالان اقتصادی معتقدند که تاثیر مثبت سیاسی این توافق بیش از تاثیر اقتصادی آن است. برخی دیگر هم بر این باورند که این موضوع می‌تواند روابط اقتصادی و تجاری دو کشور را نیز بهبود بخشد.
عربستان سعودی مهم‌ترین کشور نفتی، مهم‌ترین رقیب منطقه‌ای ایران و مهم‌ترین عضو شورای همکاری خلیج‌فارس است. این کشور در سال‌های اخیر بحران جانشینی پیچیده‌ای را از سر گذرانده و اهداف بلندپروازانه‌ای برای نقش‌آفرینی در قرن ۲۱ در چشم‌انداز ۲۰۳۰ تعریف کرده است. در این میان بسیاری از کارشناسان بر این باورند که احیای این روابط نمی‌تواند بهبودی در حوزه صنعت و نفت و گاز ایران داشته باشد. لاهوتی رییس کنفدراسیون صادرات با بیان اینکه توافق با عربستان می‌تواند به بهبود تجارت ما با کشورهای حاشیه خلیج‌فارس به خصوص امارات منجر شود، گفت: تاثیر سیاسی این توافق بیشتر از تاثیر اقتصادی آن است.
رییس کنفدراسیون صادرات ایران به بازار می‌گوید: بدون شک احیای دوباره روابط ایران و عربستان به عنوان دو قدرت بزرگ و تاثیرگذار منطقه‌ای در زمینه رشد تجارت ما با این کشور عربی تاثیر مثبتی خواهد گذاشت. او همچنین از ورود ایران به مرحله جدیدی از سیاست خارجی خبر داد و افزود: البته جدای از این مساله با توافقی که شده است می‌توانیم به بهبود تجارت خود با امارات و سایر کشورهای حوزه خلیج‌فارس هم امیدوار باشیم.
به گفته رییس کنفدراسیون صادرات ایران، نباید فراموش کرد که بیشتر کشورهای حوزه خلیج‌فارس روابط سیاسی و البته اقتصادی خود را با عربستان هماهنگ می‌کنند، به همین جهت هرگونه تنش با عربستان می‌تواند تاثیرات منفی زیادی بر تجارت ایران با کشورهای این منطقه داشته باشد، اما متاسفانه به دلیل برخی مسائل که در سال گذشته رخ داد، ایران در حوزه تجارت خارجی و مسائل سیاسی با کشورهای این حوزه دچار مشکل شد.
لاهوتی ادامه داد: اولین اثر روانی خبر احیای روابط ایران و عربستان کاهش نرخ ارز بود و دیدیم که اثر آن بر بازار ارز ایران مثبت و تاثیرگذار بود. او که احتمال می‌دهد توافق تهران و ریاض تغییراتی را در شرکای تجاری ما داشته باشد، گفت: بیشترین اثر مثبت این توافق را در زمینه تجارت با امارات شاهد خواهیم بود.

توافقی با منافع سیاسی
از آنجا که عربستان یکی از غول‌های اصلی تولید نفت در جهان است، سهمی بیش از ۱۰ میلیون تن از بازار نفت جهانی دارد. این در حالی است که مقدار تولید نفت ایران چیزی حدود ۵/۲ میلیون بشکه برآورد می‌شود. لاهوتی در این خصوص اظهار کرد: تاثیر سیاسی این توافق بیشتر از تاثیر اقتصادی آن است، چرا که ما با عربستان در حوزه‌هایی همچون نفت و پتروشیمی به نوعی رقیب هستیم و بعید است بتوانیم همکاری‌هایی در این حوزه‌ها داشته باشیم، اما نباید فراموش کرد که دروازه بهبود روابط جمهوری اسلامی ایران با جهان عرب و کشورهای خلیج‌فارس، بهبود روابط تهران و ریاض است.
جواد اوجی وزیر نفت درباره تاثیر توافق ایران و عربستان روی صادرات نفت ایران عنوان کرد: در اجلاس اوپک و اوپک‌پلاس در بحث صادرات نفت دیدگاه نزدیکی با عربستان داریم، تصمیماتی که در اوپک و اوپک‌پلاس رقم خورده با همفکری هم و نقاط مثبت و مشترک زیاد بوده است.
در این میان، یحیی آل‌اسحاق رییس اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق در خصوص تاثیرات احیای روابط ایران و عربستان بر اقتصاد و تجارت کشور گفت: پیش از این ما روابط تجاری به شکل مستقیم با عربستان نداشتیم و روابط تجاری غیرمستقیم ما نیز ناچیز بود. در گذشته صادرات فرش به شکل سنتی به این کشور صادر می‌شد یا مواد غذایی مانند میوه از طریق امارات به این کشور صادر می‌شد ولی حجم آن آنقدر ناچیز بود که قابل ذکر نیست.
آل‌اسحاق ادامه داد: احیای روابط ایران و عربستان را در حوزه تجارت باید از دو منظر بررسی کرد: یک بحث روابط مستقیم ما با عربستان است که ۷ سال روابط تجاری دو کشور را متوقف کرده بود و رفت و آمدها به حداقل رسیده بود اما با شرایط پیش آمده موجود روابط تجاری بین دو کشور بهبود می‌یابد.
وی افزود: به هر حال عربستان در منطقه کشوری سابقه‌دار و بانفوذ به شمار می‌رود و دارای امکانات نفتی و غیرنفتی است.
از طرفی ارتباط تاثیرگذار عربستان با کشورهای منطقه بسیار مهم است. اثرات جانبی حسن روابط ایران با عربستان در صورت ایجاد، روی منطقه زیاد است یعنی ارتباطی که بین کشورهای عربی با عربستان وجود دارد می‌تواند ارتباطات، تسهیلات و رفت و آمدها را برای ایران بهبود ببخشد و به بهبود روابط تجاری و نقل و انتقالات مالی ایران در منطقه کمک کند. به ویژه شرایط نقل و انتقالات ارزی و کالایی بهتر خواهد شد.

اثر مثبت نزدیک شدن ایران، عربستان و روسیه بر اقتصاد جهانی
این در حالی است که به باور قاسم محبعلی دیپلمات پیشین، توافق اخیر ایران و عربستان را نباید چندان بزرگ‌نمایی کرد. به گفته او مساله اقتصادی ما تحت تاثیر مناسبات‌مان با آمریکا و اروپاست نه عربستان و چین، هیچ‌کدام از اینها بدون حل مشکلات ما با آمریکا نمی‌توانند رابطه دائمی و عادی با ایران داشته باشند.
بزرگ‌نمایی و واقعیت دو بحث متفاوت در این رابطه هستند. ایران و عربستان به عنوان دو کشور همسایه ناچارند که سرانجام با هم رابطه برقرار کنند، از ابتدا نیز قابل پیش‌بینی بود؛ طرفین نیاز‌هایی دارند که باعث شد با مدیریت چینی‌ها و میانجی‌گری آنها تصمیم به بازگشت به روابط گرفته شود البته این بیانیه به منظور حل مشکلات ایران و عربستان نیست، اما آنچه در بیانیه مشترک اعلام شده، تصمیم طرفین برای بازگشت به ارتباط دپیلماتیک است.
از طرفی فداحسین مالکی عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس درباره احیای روابط ایران و عربستان و تاثیر آن بر اقتصاد دو کشور گفت: نزدیک شدن قدرت‌هایی همانند ایران، عربستان و روسیه که بزرگ‌ترین قدرت‌های انرژی جهان هستند، در اقتصاد جهانی نیز تاثیرگذار است.
وی احیای روابط سیاسی تهران- ریاض را مثبت ارزیابی کرد و گفت: ازسرگیری روابط سیاسی ایران و عربستان به رشد و توسعه تعاملات فرهنگی و اقتصادی منجر می‌شود که پیوند ملت‌ها را به‌دنبال دارد.

نگاهی به تعاملات تجاری تهران و ریاض
اطلاعات منتشرشده نشان می‌دهد که در زمان اوج روابط اقتصادی، مبادلات تجاری میان تهران و ریاض حدود ۸۰۰ میلیون دلار بود که از این رقم ۵۰۰ میلیون دلار واردات از عربستان و ۳۰۰ میلیون دلار صادرات به عربستان بود. در سال‌های قطع روابط ایران و عربستان تجارت میان دو کشور عملا متوقف شده بود.
اما دولت ابراهیم رییسی از ابتدای کار خود، اعلام کرد که سیاست خود را برمبنای نزدیکی با کشورهای منطقه طراحی کرده است. از همان زمان انتظار می‌رفت مذاکرات با عربستان و امارات با شدت بیشتری پیگیری شود، اما مسیر چندان هموار نبود. حالا به نظر می‌رسد که چینی‌ها در اولین تجربه خود به عنوان میانجی، به برقراری مجدد روابط بین ایران و عربستان کمک کرده‌اند. همزمان با شروع مذاکرات، روابط تجاری دو کشور هم به نوعی از سر گرفته شده بود. بر اساس آمار اعلامی از طرف لطیفی، سخنگوی سابق گمرک، از ابتدای سال تا دهم دی ماه بیش از ۳۰ هزار و ۷۹۱ تن کالا به ارزش ۱۴ میلیون و ۷۱۰ هزار و ۳۳۱ دلار به عربستان کالا صادر شد.
آن گونه که آمارها نشان می‌دهند ۵/۹۶ درصد از کالاهای صادره را شمش آهن و فولاد به خود اختصاص داده است. بعد از شمش آهن ۲/۱۴ میلیون دلاری، ۳۴۰ تن هیدروکسید سدیم به ارزش ۱۸۵ هزار و ۳۰۰ دلار، بدنه کامیون با ۸۶ تن به ارزش ۱۵۵ هزار و ۳۷۶ دلار، انگور بی‌دانه با ۶۰ تن و به ارزش ۱۲۶ هزار دلار، ۲۶۵ تن دانه‌های ریز کروی از شیشه به ارزش ۳۳ هزار دلار و سنگ مرمر به وزن ۲۵ تن به ارزش سه هزار و ۷۳۱ دلار محصولات صادرشده ایران به عربستان از ابتدای سال تا دهم دی ماه بودند.
هنوز جزئیات دقیقی از توافق بین ایران و عربستان منتشر نشده است. حالا باید منتظر بود و دید که تهران و ریاض گام‌های بعدی را در بهبود روابط چگونه بر می‌دارند تا بتوان ارزیابی دقیقی از اثر این رابطه در مسائل منطقه داشت.