مقدمه

شرکت‌ها با محوریت دانش و فناوری یکی از منابع اصلی خلق ثروت و رقابت پذیری محسوب می شوند از این رو مورد توجه سیاستگذاران و تصمیم‌گیران اقتصادی می باشند. توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان کشورها را به سمت رشد سریع اقتصادی سوق می دهد دانش‌بنیان شدن تولید در گرو دستیابی بنگاهها به نوآوری است که از طریق خلق توانمندی‌ها صورت می‌گیرد و مهمترین منبع نوآوری واحدهای تحقیق و توسعه هستند. علاوه بر واحدهای مذکور در بنگاهها، صنایع تحقیقات دانشگاهی و شرکت های وابسته به دانشگاه نقش موثری در این زمینه ایفا می نمایند. افزایش بودجه تحقیق و توسعه رشد اقتصادي را بهبود بخشیده و شکاف بین رشد تولید و رشد عوامل تولید را از طریق کاهش  هزینه ها و  افزایش  بهره وري  پر می کند.

بر اساس مطالعات انجام شده  در کشورهای OECD، متوسط هزینه کرد کلی کشورهای عضو این سازمان بر روی تحقیق وتوسعه به نسبت تولید ناخالص داخلی ، در طول دوره زمانی 1995 تا 2015 ، از 2 درصد به حدود 2.5 درصد افزایش پیدا کرده است. که البته برای کشورهایی نظیر کره جنوبی ، این عدد در همین دوره بیست ساله از 2.2 درصد به بالای 4 درصد ، برای ژاپن از 2.8 درصد به 3.4 درصد ، و برای چین از 0.5 درصد به 2 درصد افزایش پیدا کرده است. اما در ایران ، خوشبینانه ترین برآوردها حاکی از هزینه کردِ کمتر از یک درصد است و در این میان، سهم بخش بنگاهها و صنایع نیز حداکثر 30 درصد برآورد شده است. این در حالی است که طبق سیاستهای کلی علم و فناوری، میزان هزینه کرد کشور در تحقیق وتوسعه میبایست به 4 درصد از تولید ناخالص داخلی افزایش پیدا کند؛ هدفی که جهت تحقق آن گامهای جدی برداشته نشده است که یکی از علل اصلی آن را نیز باید نادیده گرفتن اهمیت حیاتی بخش بنگاهها و صنایع  به طور کلی و کسری بودجه پی در پی و آثار ناشی از تحریم ها دانست. (وزارت صمت،1401)

در حال حاضر، برآوردها از کل میزان هزینه کرد تحقیق وتوسعه  صنعتی در دنیا، حدود 1 تریلیون دلار است که حدود 20 درصد از این میزان را تنها 20 شرکت بسیار بزرگ دنیا بر عهده دارند ؛ و این نشان دهند ۀ اهمیت شرکتهای بزر گ در ایجاد تقاضا برای دانش و جهت دهی فناور یهای آینده دارد؛ و این موضوع نیز در ایران به شدت مغفول مانده است. در واقع این شرکتها هستند که به  دلیل انجام فعالیت های  تحقیق وتوسعۀ هدفمند (با تمرکز بر نیاز بازار و با هدف افزایش کیفیت، کاهش قیمت و افزایش رقابت پذیری و بهره‌وری) بهترین استفاده را از نتایج تحقیقات دانشگاهی میبرند. (وزارت صمت،1401)

گزارش حاضر که به موضوع شرکت های دانش‌بنیان اختصاص یافته در اولین گام به معرفی شرکت دانش بنیان و ویژگی‌های آن پرداخته و در مرحله بعد ظرفیتهای قانونی برای ایجاد و حمایت از این شرکتها و همچنین اقدامات حمایتی توسط دولت را بر اساس اطلاعات موجود در وب سایت شرکت های دانش بنیان و گزارشات مرتبط با این حوزه از وزارت صمت  شناسایی نموده است.

1- تعریف شرکت دانش‌بنیان

شرکت دانش بنیان یا شرکت متمرکز بر دانش (به انگلیسی: Knowledge enterprise)  به شرکت‌هایی گفته می‌شود که دانش و فناوری، جزئی جدایی‌ناپذیر از دارایی آن‌ها باشد. دانش‌بنیان در ایران شرکت یا مؤسسه خصوصی یا تعاونی است که به منظور هم‌افزایی علم و ثروت، توسعه اقتصاد دانش‌محور، تحقق اهداف علمی و اقتصادی شامل گسترش، کاربرد نوآوری و تجاری‌سازی نتایج حاصل از تحقیق و توسعه در حوزه فناوری‌های برتر، با ارزش افزوده فراوان و براساس معیارهای موردنظر قانون تأیید می‌شود.

2- اهداف تولید دانش بنیان

• کاهش هزینۀ تولید
• بهبود کیفیت
• افزایش بهره وری به ویژه در مصرف انرژی
• رقابت پذیری محصولات و توسعۀ صادرات
• ارائه محصولات جدید
• حل مشکلات زیست محیط ی نظیر آلایندگی، فرسایش خاک، آب و نظایر آن

3- ویژگی  شرکت‌های دانش بنیان

شرکت‌های دانش بنیان، اساساَ کالا تولید نمی کنند و عموماَ، زمین یا ماشین آلات خاصی نیز ندارند .بلکه همیشه عده ای از افراد تحصیلکرده و با تجربه اطلاعاتی تولید می کنند که این اطلاعات ، محصولات اصلی شرکت محسوب شده و برایشان درآمدزایی دارد .بحث طرح های صنعتی و مالکیت معنوی محصولات ، همیشه از دغدغه های اصلی شرکت محسوب می شود که حفظ حقوق معنوی این اطلاعات، یکی از مهم ترین مسائل حقوقی در شرکت های دانش بنیان می باشد، زیرا اصولاَ این دارایی ها قابل لمس نمی باشند.

4- زمینه‌های فعالیت شرکت های دانش بنیان

• انجام تحقیقات کاربردی
• ارایه خدمات تخصصی و مشاوره‌ای (خدمات علمی و تحقیقاتی و فنی)
• تولید محصولات یا فناوری نوین (توسعه فناوری)
• انجام خدمات نظارتی بر تحقیقات پژوهشی، اجرایی و مشاوره ای
• ارایه ی خدمات توسعه کار آفرینی
• ایجاد مراکز رشد و خدمات ایجاد و توسعه ی کسب و کار
• ارایه‌ی خدمات توسعه ی محصول جدید
• ارایه‌ی خدمات ورود کسب و کاربه بازار بین المللی و جهانی کردن آن ها
• برنامه‌ریزی و اجرای طرح های توسعه ی کارآفرینی در سطوح ملی، منطقه‌ای و محلی

5- ظرفیت های قانونی برای ایجاد شرکت های دانش بنیان

1.قانون حمایت از شرکتها و موسسات دانش بنیان…

قانون حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات مشتمل بر سیزده ماده و شش تبصره در تاریخ ۵ آبان ۱۳۸۹ جهت دستیابی به اقتصاد دانش‌بنیان، به تصویب مجلس رسید و پس از تأیید شورای نگهبان در تاریخ ۳۰/۸/۸۹ جهت اجرا به مجلس شورای اسلامی ابلاغ شد.

تصویب قانون «حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات» در سال 1389 سرآغاز گسترده‌ترین برنامه دولت برای حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان در سال‌های اخیر بوده است. در این قانون موضوعات مهمی نظیر تشکیل کارگروه ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان، تشکیل صندوق نوآوری و شکوفایی و ارائه معافیت‌های مالیاتی و گمرکی به شرکت‌های  دانش‌بنیان مورد تاکید قرار گرفته است. کارگروه ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان به ریاست معاون علمی و فناوری رییس جمهور و عضویت وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های مرتبط و نمایندگان بخش خصوصی، شرکت‌های مشمول استفاده از مزایای این قانون را تایید می‌کند. علاوه بر حمایت‌های مورد نظر قانون، مرکز شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان با استفاده از ظرفیت‌های موجود در سایر دستگاه‌ها اقدام به ایجاد حمایت‌های متنوعی به منظور توسعه کسب و کار دانش‌بنیان کرده است که در مجموع بیش از 110 عنوان را شامل می‌شود.

2. آیین نامه تشخیص شرکت ها و موسسات دانش بنیان

به موجب این آیین نامه، شرکت های دانش بنیان ،موسسات خصوصی یا تعاونی هستند که به منظور افزایش علم و ثروت ، توسعه اقتصادی بر پایه دانش و تحقق اهداف علمی و اقتصادی در راستای گسترش اختراع و نوآوری و در نهایت تجاری سازی نتایج تحقیق و توسعه (شامل طراحی و تولید کالا و خدمات) در حوزه فناوری های برتر و با ارزش افزوده فراوان (به ویژه در تولید نرم افزارهای مربوط) تشکیل می شود.

طبق آیین نامه مصوب، شرکت‌های دانش بنیان ،اهدافی نظیر، ترغیب هیئت علمی دانشگاه ها و واحدهای ‌پژوهشی برای فعالیت های بیشتر در رفع نیاز جامعه و امکان افزایش درآمد اعضای هیئت علمی، تجاری سازی یافته های  ‌پژوهشی، افزایش درآمدهای اختصاصی دانشگاه ها و واحدهای ‌پژوهشی موضوع کلی فعالیت دانش بنیان را دنبال می کنند.

در این زمینه قوانین و مقررات دیگری از جمله قوانین و آیین نامه های زیر نیز تصویب و ابلاغ شده اند:

3.قانون حمایت از شرکت ها و مؤسسات دانش بنیان و تجاری سا زی نوآوری‌ها و اختراعا ت

4.قانون جهش تولید دانش بنیان (در مورد محتوای این قانون توضیح مختصری اضافه شود)

5.قانون رفع موانع تولید رقابت پذیری ر و ارتقای نظام مالی کشور

6.آیین نامه اجرایی بند ص تبصره 6 قانون بودجه 1401

6- انواع شرکت‌های دانش بنیان

الف-شرکت هایی که فقط اعضای هیات علمی مالک آن هستند.

در این نوع شرکتها چنانچه سهام دانشگاه کمتر از 50 درصد باشد،شرکت دانش بنیان شرکتی خصوصی است که باید تابع قانون تجارت باشد و در اداره ثبت شرکت‌ها ثبت شود.

ب-شرکت هایی که دانشگاه ها نیز در آن مالکیت دارند.

چنانچه سهام دانشگاه 50% یا بیشتر باشد، شرکت دانش بنیان شرکتی دولتی است.(مهمترین اصل شرکت دانش بنیان دولتی ، اصل خدمات علمی، فنی و تحقیقات می باشد).

عملکرد شرکت های دانش بنیان

برای بررسی وضعیت شرکت های دانش بنیان مفهوم دو واژه کلیدی زیر اهمیت می یابد

شرکت‌های دانش‌بنیان تولیدی که در آخرین اظهارنامه خود دارای درآمد عملیاتی باشند، به شرط فعالیت در حوزه فناوری‌های برتر به عنوان تولیدی شناخته می‌شوند.

  شرکت های دانش بنیان نوپا که اظهارنامه مالیاتی ندارند یا بر اساس آخرین اظهارنامه مالیاتی خود بدون درآمد عملیاتی باشند، به عنوان دانش‌بنیان نوپا شناخته می‌شوند

جدول1.شرکت های دانش بنیان به تفکیک نوع

تعداد کل شرکت های دانش بنیان	دانش بنیان تولیدی	دانش بنیان نوپا
6791	4368	2423

ماخذ : مرکز شرکت های دانش بنیان

جدول2. شرکت های دانش بنیان به تفکیک نوع فناوری

نوع فناوری	تعداد
کشاورزی، فناوری زیستی و صنایع غذایی	287
دارو و فرآورده‌های پیشرفته حوزه تشخیص و درمان	414
مواد پیشرفته و محصولات مبتنی بر فناوری های شیمیایی	973
ماشین آلات و تجهیزات پیشرفته	1476
وسایل، ملزومات و تجهیزات پزشکی	257
سخت افزارهای برق و الکترونیک، لیزر و فوتونیک	1496
فناوری اطلاعات و ارتباطات و نرم‌افزارهای رایانه‌ای	1530
خدمات تجاری‌سازی	342
صنایع فرهنگی، خلاق و علوم انسانی و اجتماعی	16

ماخذ : مرکز شرکت های دانش بنیان

دولت در ارتقای تولید دانش بنیان، با ابزارهای حمایتی(سازوکارها، مشوقها و الزام کننده ها )در کشورهایی که در مراحل اولیۀ توسعۀ صنعتی هستند، نقش تصدی گری و برنامه ریز ی ایفا می کند که با پیشرفت توسعۀ صنعتی، نقش تنظیم گری و سیاست گذاری دولت،  اهمیت بیشتری پیدا می کند.

7- حمایت های دولتی از شرکت های دانش بنیان

شرکت‌های دانش بنیان از حمایت های دولتی نظر معافیت از پرداخت مالیات ، عوارض حقوقی گمرکی و سود بازرگانی و عوارض مالیاتی به مدت 15 سال و همچنین اعطاء تسهیلات کم بهره (بلند مدت یا کوتاه مدت) و یا بی بهره برخوردار می باشند.

تحقیق و توسعه و افزایش ظرفیت خط تولید از طریق معافیت‌های مالیاتی و گمرکی هدفمند منوط به فعالیت‌های دانش‌بنیان، ارائه مجوز استقرار، جواز تأسیس و پروانه بهره‌برداری و ارائه تخفیف استفاده از خدمات آزمایشگاهی، معافیت از پرداخت حق بیمه قرار دادها، ممنوعیت از خرید کالای خارجی دارای ساخت داخل، تسهیلات صندوق نوآوری و شکوفایی و صندوق توسعه ملی و نظام وظیفه فقط بخشی از حمایت‌های انجام شده از شرکت‌های دانش‌بنیان است.

جدول 3.حمایت از شرکت های دانش بنیان به تفکیک نوع حمایت

انواع حمایت های انجام شده	مورد
نظام وظیفه تخصصی	2500 نفر
معافیت مالیاتی	13592
معافیت و تسهیل تشریفات گمرکی	3150
معافیت حق بیمه قرارداد	3006
استقرار در کاربری مسکونی	375
پروانه بهره برداری و جواز تاسیس	1048
توانمندسازی، تجاری‌سازی و مشاوره	20000 خدمت

ماخذ : مرکز شرکت های دانش بنیان

8- ساز و کارهای دولت برای جهت دهی بنگاهها به سمت تحقیق و توسعه

• ارائۀ ابزارهای تشویقی
• رتبه بندی و اعتبارسنجی بنگاهها
• مشوق یا اعتبار مالیاتی (به خصوص برای پیشگامان)
• مشوقهای بیمه ای و تامین اجتماعی
• به حرکت واداشتن بخش تقاضا
• تضمین (پیش‌بینی) خرید یا پیش خرید محصولات نوآورانه
• تعریف ضوابط فنی یا استانداردهای جدید یا بالاتر
• هدفمندسازی نظام قیمت گذاری (چه در مورد قیمت محصولات و خدمات و چه در مورد قیمت ورودی‌ها نظیر انرژی و آب)
• پرداخت تسهیلات خرید اعتباری برای متقاضیان (به ویژه برای محصولات تولید داخل)
• تعیین هدفمند تعرفه ها (تعرفه بالا در ازای ارتقای نوآوری یا ارتقای بهره وری)
• ارائۀ هدفمند مجوزها
• تامین مالی نوآوری و تحقیق و توسعه
• هدایت منابع مالی به سمت پیشگامان تحقیق و توسعه
• تاسیس صندو قهای سپرده اجباری-گرنت مشرو ط
• تاسیس صندو قهای تخصصی (مبتنی بر رشته فعالیت) جهت تامین سرمایۀ خطرپذی و پوشش ریسک تحقیق وتوسعه یا بیمه فناوری (به خصوص برای پیشگامان)
• رفع موانع سرمایه گذاری، تولید و محیط کسب و کار بنگاههای پیشگام با استفاده از ظرفیتهای نهادی وزارت صنعت، معدن و تجارت به ویژه ستاد تسهیل و رفع موانع  تولید
• تامین ارز مورد نیا ز برای مواد اولیه، اجزا و قطعات و ماشین آلات و تجهیزات خطوط تولید

9- نقش دولت و شرکت های دانش بنیان

سطح مداخلات دولت برای ترغیب و تشویق بنگاهها(کسب وکارها) به انجام تحقیق و توسعه و نوآوری، به طور کلی به دو دستۀ سیاستهای افقی و سیاستهای عمودی تقسیم می گردد. منظور از سیاستهای افقی، مداخلاتی است که برای همۀ کسب و کارها قابل تعریف است و به ایجاد زیرساخت برای طیف وسیعی از فعالیت های تولید ی می پردازد. درمقابل، منظور از سیاستهای عمودی، مداخلاتی است که رشته فعالیت یا فناوری خاصی را مدنظر دارد و دولت تلاش میکند تا همۀ مداخلات را ویژۀ توسعۀ کامل آن رشته فعالیت یا فناوری طراحی کند. این سیاستها به خصوص در مورد فناوری های پیشران (با قابلیت سرریز بالا به دیگر حوزه ها)  از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

اقدامات پیش بینی شده دولت برای تو سعه شرکت های دانش بنیان:

1. ارتقای تحقیق و توسعه در بنگاههای بزرگ (با هدف دانش بنیان شدن بنگاههای بزرگ)
2. توسعۀ ماشین سازی پیشرفته، ماشین آلات و تجهیزات خطوط تولید
3. بین المللی شدن بنگاهها
4. ایجاد بازارهای تجمیعی برای بازیگران دانش بنیان
5. ورود به تولید مواد پیشرفته و محصولات پیچیده‌تر، با ارزش افزودۀ بالاتر و تقویت سازوکار کسب دانش فنی

بیشترین حفاظت دولت از شرکتهای داخلی در قالب اقدام جمعی و به صورت متمرکز

*از طریق ایجاد ساختارهای شرکتی قدرتمند در قالب پذیرندۀ دانش فنی، قدرت چانه زنی این شرکتها را در برابر اعطاکنندگان دانش فنی خارجی افزایش دهد.

*از منظر تنظیم گری، صرفا به چند اعطاکنندۀ دانش فنی خارجی بزرگ اجازۀ فعالیت دهد تا از طریق تجمیع تلاشها و افزایش قدرت چانه زنی، زمینۀ انتقال عمیقتر دانش فنی به بنگاههای داخلی فراهم شود .

با توجه به آنچه گفته شد، یکی از رویکردها ی جدی برای دانش بنیان نمودن اقتصاد، سوق دادن بنگاهها به سمت تولید محصولات پیچیده تر طی یک فرآیند جوهری و مبتنی بر تنوع سازی تولید  است.

شبکه سازی و توسعۀ سکّوهای کسب وکار با تاکید بر زنجیره- سازی

* ایجاد سکوهای کسب و کار برای زنجیره‌های منتخب

* ایجاد حداقل یک زنجیره تامین برای رشته فعالیتهای منتخب

زنجیره تامین شامل شبکه ای از افراد، سازمان‌ها، منابع، فعالیتها و فناوری ها است که در تولید و فروش یک کالا نقش دارند .

مدیریت زنجیر ه تامین نیز عبارت است از فر ایند یکپارچه سازى فعالیتها ى زنجیر ه تامین و جر یا نها ى اطلاعاتی مرتبط با آن، از طریق بهبود و هماهنگ سازى فعالیتها در زنجیر ه تامین تولید و عرضه محصول که با شبکه سازی و توسعه سکوهای کسب و کار سازماندهی میشود.

با توجه به ماهیت فعالیت‌های دانش بنیان، شبکه سازی و توسعه سکوهای کسب و کار در ارتقاء فعالیتهای این صنایع بسیار موثر و راهگشا خواهد بود.(وزارت صمت،1401)

فعالیتهاى اصلی مد یریت زنجیره تامین شامل مدیریت جریان کالا، مدیریت جر یان اطلاعا ت و مدیریت جریا ن مالی می باشد. از طرفی زنجیره‌سازی و شبکه سازی بین بنگاهها در کنار موارد ذکر شده می تواند با هدف اشتراک- گذاری منابع کمیاب حیاتی، نظیر موارد زیر نیز باشد:

• آزمایشگاهها
• تجهیزات تحقیق وتوسعه
• ظرفیت و تجهیزات تولید
• تامین مواد اولیه
• سرمایۀ انسانی
• تامین تضامین
• فروش، بازار (کالاهای دست دوم و کالاهای نو) و صادرا ت
• بازاریابی، تبلیغات و بسته بندی متناسب با هر محصو ل
• ارائه خدمات اختصاصی کسب وکار در حوز ه های بهره وری و عارضه یاب

10- حوزه های اصلی کاربرد شرکتهای دانش بنیان

توسعۀ فناوری الکترونیک و میکروالکترونیک

امروزه محور توسعه اقتصادی، صنعتی، نظامی و حتی اجتماعی کشورها درگرو صنایع و فناوریهای پیشرفته ای است که عمدتاً محصولات آ نها به سختی قابل رؤیت با چشم غیرمسلح است فناوری میکروالکترونیک و الکترونیک، یکی از این صنایع پیشرفته است که به تولید تجهیزات الکترونیکی اختصاص دارد.  این فناوری ، کاربردهای بسیاری در صنایع دفاع ملی، مخابراتی، پزشکی، انرژی، خودروسازی و غیره دارد. در حال حاضر در  جهان، کشورهای آمریکا و کشورهای آسیای شرقی مانند ژاپن، کره، تایوان و چین و برخی کشورهای اروپایی،  کشورهای پیشرو در صنعت میکروالکترونیک و الکترونیک می باشند و نبض این صنعت در دست آ نهاست.

با توجه به حجم واردات روزافزون کشور در محصولات الکترونیک، و همچنین ازآنجا که حجم مدارهای مجتمع و میکروالکترونیکِ به کاررفته در سامانه های الکترونیکی و مخابراتی در حال افزایش است، اهمیت موضوع میکروالکترونیک و مدارهای مجتمع به وضوح آشکار  می شود. این فناوری، اساسا یک فناوری توانمند ساز در زنجیره ارزش الکترونیک محسوب می شو د و از همین رو، حرکت و رشد سایر صنایع نیز به آن وابسته است.

از طرف دیگر، فناوری میکروالکترونیک، فناوری کلیدی در انقلاب صنعتی چهارم و هوشمندسازی و دیجیتالی شدن همه امور نیز محسوب میشود. درواقع، در فناوریهای اینترنت اشیاء، محاسبات ابری، تحلیل داده های بزرگ، چاپ سه بعدی، سیستمهای هوشمند (حمل و نقل، انرژی، …)، واقعیت افزوده و نظایر آن، میکروالکترونیک یک فناوری کلیدی است.

با توجه به این موضوع، توسعۀ فناوری میکروالکترونیک و الکترونیک در کشور، میتواند به عنوان یکی از پیشران- های تحقق تولید دانش بنیان محسوب شود.(وزارت صمت،1401)

 

 

توسعۀ فناوریهای مرتبط با خانه های هوشمند و هوش مصنوعی

بدون تردید روند اصلی اقتصاد در آینده، بر پایۀ دیجیتالی شدن خواهد بو د. یکی از تاثیرات این روند، تقاضا برای شهرهای هوشمند، خانه های هوشمند و لوازم خانگی هوشمند بوده است. خانه های هوشمند ، با فراهم آوردن خدمات مختلف از طریق فناوریهای اینترنت اشیاء، سنسورها، خدمات ابری، کلان داده و هوش مصنوعی، سطح زندگی جامعه را بهبود جدی داده و خواهند داد.

افزایش راحتی، افزایش ایمنی (امنیت)، صرفه جویی در انرژی  و تامین سلامت استفاده کنندگان از مزایای به کارگیری خانه های هوشمند (و لوازم خانگی هوشمند)  به شمار می رود . به طور مثال، از طریق به کارگیری سیستمهای کنترل از راه دور و تجهیزات هوشمند، امکان پایش محیطی و وقایع درون منازل وجود دارد. همچنین با استفاده از تجهیزات هوشمند و سیستمهای مدیریت انرژی، مصرف انرژی بسیار کاهش می یابد.

خانه های هوشمند می توانند در حوزه های زیر، منجر به تغییرات جدی در کیفیت زندگی جامعه گردند،

• پایش سلامت و بهبود شرایط زندگی از طری ق دستیاران هوشمند (که به کنترل تجهیزات الکترونیکی  می پردازند)، پایش پارامترهای بیومتریک افراد، تشخیص کیفیت هوا و افزایش کیفیت مواد غذایی
• بهینه سازی مصرف انرژی از طریق عایقهای هوشمند، هوشمندسازی سیستمهای تهویه، آنالیز میزان مصرف انرژی، و کنترل از راه دور تجهیزات سرمایشی و گرمایشی
• افزایش امنیت فیزیکی خانه از طریق کنترل و مدیریت امنیت ساختمان از هر مکان و در هر زمان، ارتقاء امنیت سایبری تجهیزات هوشمند، هوشمندسازی دوربی نهای امنیتی و ارائه فضای ذخیره ساز ی
• مدیریت ارتباطات وسایل هوشمند در خانه و تعامل با انسان از طریق تحلیل شخصیت و رفتار افراد و تعامل با انسان در راستای کاهش استر سهای روانی، کمک به افراد ناتوا ن

توجه به این موضوع، توسعۀ فناوریهای مرتبط با خانه های هوشمند، به عنوان یکی از برنامه های پیشرا ن سند پیش رو انتخاب شده و از آنجا که توسعه جدی در این حوزه اتفاق نیافتاده، امکان رشد فناوری در این محصولات بسیار قابل حصول است .(وزارت صمت،1401)

توسعۀ فناوریهای حوزۀ آب و انرژی

در حال حاضر، 33 کشور جهان با بحران آب روبرو هستند که در این میان، 14 کشور، از جمله ایران، در خاورمیانه قرار دارند. با افزایش رشد جمعیت و همچنین توسعه شهرها و زیرساختها) به خصوص با ساختمان های اسکلت فلزی (تقاضای آب به طور روزافزونی افزایش خواهد یافت. پس بدون تردید، بحران آب، یکی از مهمترین مسائل پیش روی ایران خواهد بود.

در حال حاضر، آب بخش صنعت و معدن از دو مسیر آبهای سطحی یا آبهای زیرزمینی (به صورت عمده از طریق حفر چاه) تامین می‌شود. اگرچه در حال حاضر، تمرکز وزارت نیرو بر تامین آب صنایع از طریق پساب است، اما در بخش صنعت، فناوری و نوآوری از دو طریق دارای ظرفیت بالقوهای در حل بحران آب کشور میباشد…

1.فناوری و نوآوریهای بازچرخانی آب در واحدهای صنعتی (بهره گیری از مقدار مشخصی آب در چرخه های مکرر با حداقل پساب)؛ 2.فناوری و نوآوریهای تامین آب از روان‌آبهای سطحی یا جریانهای زیرقشری(نظیر تغذیه مصنوعی روان‌آبهای سطحی به آبخوانهای طبیعی و سپس برداشت هنگام نیاز) علاوه بر این، یکی دیگر از عوامل کاهش مصرف آب در بخش صنعت، تشویق و ترغیب بنگاهها به سمت تولید محصولاتی است که مصرف آب کمتر و بهینه تری داشته باشند که در این میان، تعریف استانداردهای بالاتر برای بنگاهها و صنایع جهت تولید محصولاتی با مصرف بهینه تر آب، یکی از ابزارها ی مهمِ در اختیار دولت است.  از طرف دیگر، بررسی ترکیب مصرف انرژی در کشور نشان می دهد که مصرف انرژی در صنایع کشور چند درصد نسبت به کشورهای صنعتی بالاتر است. مصرف انرژی در بخش خانگی و تجاری نیز در وضعیت بدتری قرار دارد  که ضرورت دارد تولید محصولات انرژی بر به سمت محصولات جدید و بهینه سوق پیدا کند.

لذا به منظور کاهش مصرف آب و انرژی در بخشهای مختلف، صنعت نقش ویژهای دارد که پیاده سازی اقدامات زیر ضروری است :

• نوسازی خطوط تولید و فناوری تولید
• بهینه سازی عملیات تولید از طریق شبیه سازی، مدلسازی و انجام تغییراتی در واحدها
• جایگزینی حاملهای انرژی مصرفی با حاملهای ارزانتر و تجدیدپذیر
• استفاده بهینه از مواد و بازیابی آنها (در بیشتر صنایع کشور ، به خاطر ناقص انجام گرفتن واکنشها، قدیمی بودن دستگاهها و فناور یها ی قدیمی، مواد با ارزش زیادی در پسا بهای واحدها وارد شده و دور ریخته می شوند)
• تولید محصولات جدید و کم مصرف آب بر (نظیر شیرآلات بهداشتی، ماشین لباسشوئی و کولر آبی) و انرژی بر (نظیر الکتروموتور، کولر گازی، یخچال، تلویزیون و لامپهای روشنایی)

لذا جهت کاهش مصرف انرژی در بخش خانگی و تجار ی، ترغیب و تشویق بنگاهها به تولید لوازم خانگی و تجهیزات سرمایش و گرمایش و تولید نور با مصرف انرژی کم و درجۀ انرژی بهینه، بسیار ضروری است. همانند موضوع آب، تعریف استانداردهای بالاتر برای بنگاهها و صنایع جهت تولید محصولاتی با مصرف بهینه تر انرژی، یکی از ابزارهای مهمِ در اختیار دولت است.(وزارت صمت،1401)

11- برترین شرکت های شناخته شده  دانش بنیان در کشور

زمینه بیوتکنولوژی یا تکنولوژی زیستی، جزء زمینه‌هایی است که موفق شده دارای بیشترین طرح برای اجرا داشته باشد و به شکل قابل توجه‌ای، امور خود را از ۳۰ سال گذشته  شروع کرده است. نتایج عملکرد ۳۰ ساله پژوهشگران این حوزه، تجاری سازی کالاهای دانش بنیان در ۱۵ سال گذشته بوده است.

نخستین و بزرگترین موسسه دانش بنیان زمینه زیست فناوری در کشور شرکت دانش بنیان سیناژن می‌باشد که 24 سال از فعالیتش می‌گذرد و توانسته بیش از 9 فراورده دارویی با ترکیب جدید در بازار عرضه کند.

شرکت دارودرمان سلفچگان که موفق شده محلول‌های زخم بستر، زخم دیابت و جراحت ناشی از سوختگی را تولید و حتی صادر نماید.

شرکت پویا فناوران کوثر که در حوزه ساخت دوربین‌های پلاک خوان و ارزیابی سرعت کار می‌کند.

شرکت عصر گویش پرداز اولین و تابحال آخرین شركت ایرانی که در حوزه هوش مصنوعی و پردازش و تشخیص سیگنال گفتار از سال 82 حرفه‌ای فعالیت می‌کند.

شرکت  آراپژوهش که سازنده میکروسکوپ انرژی اتمی ” AFM ” می‌باشد و تا به امروز نیز موفق شده این کالا را به واحدهای پژوهشی و لابراتورهای دانشگاه‌ها ارائه دهد تا پژوهشگران بتوانند با استفاده از کالاهای داخلی، امر تحقیق و بررسی را انجام دهند.

شرکت ویستا ژن آنزیم موفق شده توسط پیشنهادات زیست فناورانه خود و با استفاده از ترکیبات دوستدار محیط زیست، مشکلات رایج در زمینه‌های فناوری زیستی را تا حدودی رفع کند.

شرکت رهروان سپهر اندیشه که در حوزه ساخت و بازاریابی کنتور هوشمند الکترونیک و آب موفق است.

شرکت پارسا پلیمر شریف که در دو زمینه ساخت ترکیبات پلیمری توسعه یافته و ارائه سرویس‌های مهندسی و آزمایشگاهی کار می‌کند. امور مهم آن شامل تولید انواع ترکیبات ارتقایافته صنعت تولید خودرو، تولید همه مدل آلیاژ و کامپوزیت­های پلیمری و به صورت تخصصی و… می‌باشد.

شرکت مهندسی پزشکی صبا تجهیز سبلان که در سال 94 جایزه خورازمی را دریافت کرد. این شرکت با خط مشی طراحی و ساخت سامانه‌های ارزیابی حواس بویایی و چشایی تشکیل شده است.

شرکت کیتوتک که در زمینه نانو به صورت حرفه ای و بسیار موفق فعالیت می کند و در راستای دریافت گواهینامه‌ها و استانداردهای جهانی برای کالاهای تولیدی به موفقیت‌هایی رسیده است.

 

جمع‌بندی

با توجه به بررسی های انجام شده بنظر می رسد شرکت های دانش بنیان که در مراحل آغازین فعالیت خود در کشور بسر می برند منشا تحولات گسترده ای در فضای اقتصادی و زیر بخش های آن اعم از صنعت ، خدمات ، کشاورزی و… به واسطه افزایش بهره وری و کاهش هزینه های تولید باشند که از پیامدهای آن می توان به رشد تولید ناخالص داخلی، افرایش اشتغال، ارزآوری و… و در نهایت هدایت به سمت توسعه پایداراشاره داشت از این رو ضرورت دارد به جهت صرفه های اقتصادی و رقابت پذیری کالایی در عرصه بین الملل گام های موثربه منظور محوریت دانش و فناوری در عرصه های مختلف بالاخص اقتصادی برداشته شود هر چند  تحقق این مهم منوط به توسعه زیرساخت‌ها و بستر سازی های مناسب همچون حمایت های مالی و قانونی واقدامات موثر سیاستگذاران در راستای توسعه بازار این محصولات در کشور و منطقه و استفاده سیستماتیک از تامین مالی کم هزینه و پیشگیری از فرار مغزها اقدام فراهم آورد.

 

بررسی دسترسی به متن کامل گزارش کلیک کنید