بیمه مرکزی آخرین ظرفیت مجاز نگهداری ریسک و قبولی اتکایی شرکتهای بیمه را بر مبنای اطلاعات آخرین صورتهای مالی مصوب منتشر کرد که طی آن تنها ۴ شرکت مجاز به قبولی اتکایی هستند.
تحلیل بازار نگهداری ریسک و بیمه اتکایی در ایران، بررسی ساختار آن از لحاظ رقابتی یا انحصاری بودن و مطالعه چالشها و شناسایی موانع همکاری با بیمهگران خارجی از اهمیت ویژهیی برای توسعه صنعت بیمه ایران و پوشش ریسکها برخوردار است.
بر اساس جدول منتشره از سوی بیمه مرکزی، بیمه ایران با ۱۷۷۷ میلیارد تومان رتبه اول را در ظرفیت مجاز نگهداری ریسک دارد. شرکتهای بیمه آسیا با ۲۸۷ میلیارد تومان، بیمه البرز با ۲۷۱ میلیارد تومان در رتبههای دوم و سوم بالاترین ظرفیت مجاز نگهداری ریسک هستند. بیمه پارسیان با ۲۱۳ میلیارد تومان و بیمه دانا با ۲۰۱ میلیارد تومان در ردههای بعدی جدول منتشر شده از سوی بیمه مرکزی درباره ظرفیت مجاز نگهداری ریسک هستند.
براین اساس تنها ۴ شرکت بیمه ایران، پاسارگاد، ملت و ایران معین ظرفیت مجاز قبولی اتکایی دارند و سایر شرکتهای بیمه مجاز به قبول اتکایی نیستند.
براین اساس بیمه ایران ۸۸۸ میلیارد تومان ظرفیت مجاز قبولی اتکایی دارد و بعد از این شرکت بیمه پاسارگاد ۶۳ میلیارد تومان، بیمه ملت ۵۵ میلیارد تومان و بیمه ایران معین ۳۹ میلیارد تومان ظرفیت مجاز قبولی اتکایی دارند.
براساس آمار منتشره در جدول بیمه مرکزی، ظرفیت مجاز قبولی اتکایی در قرارداد برای بیمه ایران ۳۵ میلیارد تومان برای بیمه پاسارگاد ۲٫۲ میلیارد تومان برای بیمه ملت ۲٫۲ میلیارد تومان و برای بیمه ایران معین ۱٫۵ میلیارد تومان اعلام شده است.براین اساس، ظرفیت مجاز قبولی اتکایی و ظرفیت مجاز قبولی اتکایی در قرارداد این چهار شرکت نسبت به آخرین ظرفیت اعلام شده از سوی بیمه مرکزی تغییری نکرده است. همچنین دو شرکت بیمه اتکایی امین با ۸٫۷ میلیارد تومان و بیمه اتکایی ایرانیان با ۵٫۹ میلیارد تومان ظرفیت مجاز قبولی اتکایی دارند.از سویی، با توجه به مصوبه شورای عالی بیمه، پروانه فعالیت شرکت بیمه توسعه در رشتههای بیمه خودرو و زندگی ابطال و در خصوص سایر رشتهها تعلیق شده است.نحوه محاسبه ظرفیت مجاز قبولی اتکایی و قبولی در قرارداد براساس مفاد مندرج در بند ۴ ضوابط اجرایی ماده ۲۰ آییننامه شماره ۴۰.۵ به شکل قبولی اتکایی: ۵۰ درصد ظرفیت مجاز نگهداری، قبولی در قرارداد: ۲ درصد ظرفیت مجاز نگهداری است . نهاد ناظر بیمهای کشور از بیمه گذاران درخواست کرده علاوه بر مدنظر قراردادن ظرفیت مجاز نگهداری ریسک، به سطح توانگری مالی شرکتهای بیمه که توسط بیمه مرکزی تایید و اطلاعرسانی شده نیز به عنوان یکی از معیارهای اصلی در قراردادهای خود توجه کنند.
به تازگی در یک طرح پژوهشی موضوع چالش نحوه محاسبه ظرفیت نگهداری شرکتهای بیمه و ضرورت شناخت و تحلیل بازار بیمه اتکایی ایران برای مقابله با ریسکهای بزرگ در دوره ۸ساله ۹۳-۱۳۸۷مورد بررسی قرار گرفته است. در این پژوهش، روند ظرفیت قبولی و نگهداری در بازار بیمه اتکایی ایران و بررسی اطلاعات صورتهای مالی شرکتهای بیمه و بیمه مرکزی و سالنامههای آماری صنعت بیمه طی سالهای ۱۳۸۷ تا۱۳۹۳، ساختار بازار بیمه اتکایی ایران و ۳۴ کشور منتخب از نظر رقابتی یا انحصاری بودن، چالشها و موانع همکاری با بیمهگران خارجی شناسایی و جمعبندی این مباحث مورد توجه قرار گرفته است. اساسا ظرفیت نگهداری در شرکتهای بیمه باید به صورت درصدی از سرمایه و ذخایر آزاد شرکتها تعیین شود. این درصد در کشورهای مختلف و بر اساس نوع رشته متغیر است. بطور مثال ظرفیت نگهداری شرکتهای بیمه در ایالات متحده ۱۰درصد حقوق صاحبان سهام در نظر گرفته میشود. در صنعت بیمه ایران، حداکثر ظرفیت نگهداری مجاز موسسه بیمه از هر بیمهنامه یا هر ریسک معادل ۲۰درصد سرمایه پرداخت شده، اندوختهها و ذخایر فنی سهم نگهداری به استثنای ذخیره خسارت معوق و ذخیره ریاضی است. اما ایراداتی نیز درخصوص نحوه محاسبه آن وجود دارد. در محاسبه ظرفیت نگهداری شرکتهای بیمه باید سرمایه و ذخایر آزاد شرکتهای بیمه مبنای تعیین ظرفیت نگهداری باشد. این در صورتی است که نحوه محاسبه ظرفیت نگهداری در شرکتهای بیمه براساس آییننامه ۲۰درصد مجموع سرمایه پرداخت شده، اندوختهها و ذخایر فنی سهم نگهداری به استثنای ذخیره خسارت معوق و ذخیره ریاضی در نظر گرفته میشود. ایراد این نحوه محاسبه این است که ذخیره خسارت سهم نگهداری که برای جبران خسارت ریسکهای پذیرفته شده نگهداری شده است نیز به عنوان ذخایر آزاد در نظر گرفته شده و در محاسبه ظرفیت نگهداری دخیل میشود. با توجه به توضیحات ارایه شده در این گزارش ابتدا ظرفیت مجاز نگهداری ریسک براساس آییننامه و سپس بر اساس ۲۰درصد از حقوق صاحبان سهام محاسبه شده است. بررسیها نشان میدهد که ظرفیت نگهداری ریسک محاسبه شده بر اساس آییننامه طی سالهای مورد مطالعه از رشد متوسطی معادل ۵۳٫۲۵درصد حاصل از افزایش سرمایه پرداخت شده شرکتهای بیمه و افزایش اندوختههای قانونی و ذخایر فنی شرکتهای بیمه بوده است. محاسبه ظرفیت نگهداری ریسک بر مبنای ۲۰درصد حقوق صاحبان سهام از رشد متوسطی معادل ۷٫۲۶درصد برخوردار بوده که حدود یکدرصد از رشد متوسط ظرفیت نگهداری بر مبنای آییننامه بیشتر بوده است.
در خصوص ظرفیت مجاز قبولی شرکتهای بیمه نیز محاسبات براساس ۱۰درصد حقوق صاحبان سهام انجام شده و سپس با ظرفیت مجاز قبولی اعلام شده توسط بیمه مرکزی مورد مقایسه قرار گرفته است. بررسیها نشان میدهد در صورتی که محاسبه ظرفیت قبولی ریسک بر مبنای ۱۰درصد حقوق صاحبان سهام باشد، میزان ظرفیت قبولی شرکتهای بیمه کاهش مییابد. رشد متوسط ظرفیت مجاز قبولی شرکتهای بیمه غیردولتی طی سالهای مورد مطالعه معادل ۶۷٫۴۱درصد بوده که بخش عمده منابع مورد استفاده در محاسبه این ظرفیت، ذخایر فنی سهم نگهداری به استثنای ذخایر خسارت معوق و ریاضی است. بررسی نسبتهای مالی یکی از مهمترین ابزارهای تحلیلگری مالی برای ارزیابی وضعیت و عملکرد شرکتهاست. لذا پس از بررسی ظرفیت نگهداری و قبولی ریسک توسط صنعت بیمه، عملکرد اتکایی شرکتهای بیمه و بیمهگران اتکایی طی سالهای ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۳ مورد ارزیابی قرار گرفت. نسبتهای محاسبه شده در این بخش عبارتند از: خسارت سهم نگهداری شرکتهای بیمه، خسارت دریافتی از بیمهگران اتکایی و نسبت خسارت، افزایش و کاهش خسارت نسبت به سال قبل، درصد تغییر حق بیمه، نسبت واگذاری و نگهداری ریسک، نسبت حق بیمه نگهداری به حقوق صاحبان سهام، نسبت حق بیمه صادره به حقوق صاحبان سهام، شناسایی شرکتهایی که بیشترین میزان حق بیمه صادره، حق بیمه قبولی اتکایی و واگذاری اتکایی غیراجباری را داشتند. همچنین شناسایی رشتههایی که بیشترین میزان قبولی اتکایی در آنها صورت گرفته، نسبت حق بیمه نگهداری به حق بیمه مستقیم، نسبت حق بیمه قبولی به حق بیمه مستقیم، نسبت حق بیمه قبولی به حق بیمه واگذاری، نسبت حق بیمه واگذاری به حق بیمه مستقیم، شناسایی شرکتهایی که نسبت حق بیمه نگهداری به حقوق صاحبان سهام آنها از متوسط بازار کمتر بوده و دارای بیشترین تعهدات نسبت به بیمهگذاران خود هستند. علاوه بر این موارد، شناسایی بیمهگر اتکایی برتر در بازار بیمه ایران معیار شناسایی بیمهگر اتکایی برتر، حق بیمه قبولی اتکایی بیشتر نسبت به سایرین بوده است. بررسی عملکرد بیمهگران اتکایی بیمه مرکزی، شرکتهای بیمه اتکایی امین و اتکایی ایرانیان در بازار اتکایی ایران و… نیز از سایر موارد است.
سهم بالای بیمه مرکزی و ایران
نتیجه بررسیها نشان میدهد که طی بازه زمانی مورد مطالعه، بین شرکتهای بیمه و بیمهگران اتکایی غیر از بیمه مرکزی بیشترین میزان حق بیمه قبولی متعلق به بیمه ایران بوده است. در صورتی که اطلاعات مربوط به بیمه مرکزی را نیز لحاظ کنیم از نظر میزان حق بیمه قبولی، بیمه مرکزی در رتبه نخست و شرکت بیمه ایران در رتبه دوم قرار میگیرد.
رشد ۳۱ درصدی
درصد تغییر در حق بیمه طی سالهای ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۳ نشان میدهد که حق بیمه صادره بازار بیمه مستقیم از رقم ۸ هزار و ۷۶۸ میلیارد و ۸۶۴میلیون تومان در سال ۱۳۸۸ با رشدی بالغ بر ۳۱درصد به رقم ۱۷ هزار و ۶۶۷ میلیارد و ۲۰ میلیون تومان در سال ۱۳۹۳ رسیده است. شرکتهای بیمه میهن و امید و دی به ترتیب با رشد متوسط ۱۸ و ۹۵ و ۸۱ درصدی طی سالهای مذکور بیشترین رشد و شرکتهای ملت و حافظ و پارسیان با رشد ۱۶ و ۱۹ و ۲۹ درصد کمترین رشد را داشتهاند. نرخ تورم اعلامی توسط بانک مرکزی طی سالهای ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۳ نشان میدهد که متوسط رشد حقبیمه صادره بازار از متوسط نرخ تورم در طول ۶سال گذشته حدود ۱۱ واحد بیشتر بوده است.
انحصار چندجانبه بیمه اتکایی در ایران
ساختار بازاربیمه ایران در انحصار کامل خواهد شد اما باتوجه به اینکه تعداد شرکتهای بیمه اتکایی در ایران علاوه بر شرکت بیمه اتکایی ایرانیان شامل بیمه مرکزی و شرکت بیمه اتکایی امین نیز هست که بین این سه بیمهگر اتکایی، بیمه مرکزی بیشترین سهم قبولی را دارد بهدلیل وجود اتکایی اجباری لذا ساختار بازار بیمه اتکایی ایران در انحصار چندجانبه سخت و متمرکز است. در زمان تحریم با دو مشکل مواجه خواهیم بود؛ یکی مشکلات مربوط به ظرفیت مالی است و دیگری مربوط به ایجاد شکاف دانش بیمهیی با دنیای خارج. معمولا ظرفیت، مشکلی است که در کوتاهمدت خود را نشان میدهد و دانش، مشکلی است که در بلندمدت خود را نشان میدهد و هر دو به یک اندازه دارای اهمیت بالای هستند.