همزمان با شروع تحریم امریکا اتحادیه اروپا اقدام کردروز گذشته بار دیگر بخشی از تحریم‌های هسته‌ای امریکا علیه ایران به جریان افتاد. تحریم‌هایی که پمپئو وزیر امور خارجه امریکا می‌گوید هدف از بازگرداندنش، تبدیل ایران به کشوری که او نرمال می‌خواند، است. اما برخلاف ادعای امریکایی‌ها، تحلیلگران غربی اعتقاد دارند دولت امریکا به دنبال براندازی ساختار سیاسی ایران است. تحلیلی که هم پیمانان اروپایی امریکا را نگران کرده است. از این رو به نظر می‌رسد آنچه در توان دارند را برای نگه داشتن ایران در توافق هسته‌ای و ممانعت از بحرانی تازه در خاورمیانه به کار می‌گیرند. چنانچه دیروز، بلافاصله پس از آغاز بخشی از تحریم‌های امریکا، فدریکا موگرینی رییس سیاست خارجی اتحادیه اروپا در بیانیه‌ای با ابراز تاسف از اقدام ایالات متحده از تلاش اتحادیه اروپا و سه کشور فرانسه، آلمان و بریتانیا برای بی‌اثر ساختن تحریم‌ها سخن گفت.
واکنش اروپا به آغاز تحریم ها
در بیانیه‌ای که پایگاه اینترنتی اتحادیه اروپا منتشر کرده، موگرینی برجام را کارساز خوانده که به گفته او به اهداف خود به ویژه تضمین اینکه برنامه هسته‌ای ایران صرفا صلح‌آمیز باقی خواهد ماند همانطور که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز در ۱۱ گزارش خود تایید کرده، دست یافته است.
بر اساس این بیانیه، اروپا این توافق را یک عنصر کلیدی در معماری منع اشاعه هسته‌ای جهان و برای امنیت اروپا، منطقه و تمام جهان می‌داند، که یک بخش ضروری‌اش لغو تحریم‌های هسته‌ای بوده که نه‌تنها بر روابط اقتصادی و تجاری با ایران تاثیر مثبت داشته، بلکه مهم‌تر از آن بر زندگی مردم ایران تاثیرگذار بوده است.
آنان همانطور که پیش‌تر گفتند، برای مقابله با تحریم‌های امریکا، مقررات مسدودکننده را به‌روزرسانی می‌کنند. فدریکا موگرینی در بیانیه خود، بر همین موضوع تاکید کرده و گفته است «اروپا مقررات مسدودکننده را روز هفتم ماه اوت به منظور محافظت از شرکت‌های اروپایی که با ایران تجارت مشروع دارند در برابر تحریم‌های فرامرزی امریکا اجرایی می‌کند.»
قانون مسدودکننده که نخستین‌بار در سال ۱۹۹۶ از سوی اتحادیه اروپا به تصویب رسید، در واقع ابزاری است که ساز و کار لازم را برای شرکت‌های اروپایی فراهم می‌کند تا با دور زدن تحریم‌های ثانویه واشنگتن به تجارت خود با کشور مورد نظر ادامه دهند. پیش از این اروپایی‌ها برای مقابله با تحریم‌های امریکا علیه کوبا این قانون را اجرایی کرده بودند. اگرچه درباره موثر بودن این قانون تردید وجود دارد؛ اما برخی اعتقاد دارند با اجرایی شدن این قانون، شرکت‌های کوچک و متوسط اروپایی می‌توانند خود را از گزند جریمه‌های امریکا دور نگه دارند. پاسکال دلکومینت مدیرعامل آژانس صادرات بلژیک در گفت‌وگو با یورونیوز، تاکید می‌کند برجام می‌تواند ادامه یابد و به باور او یکی از ابزارهای اروپا برای مقابله با تحریم‌ها، مقررات مسدودکننده است.
او می‌گوید: «اروپا مجبور است برای حفظ برجام از راهکارهای حقوقی و قانونی که در اختیار دارد استفاده کند و نگذارد تا فشار و تحریم‌های امریکا روی روابط اتحادیه با ایران تاثیر بگذارد. با استفاده از مقررات مسدود کردن تحریم‌ها اروپا می‌تواند به شرکت‌های اروپایی تضمین لازم برای ماندن در ایران را بدهد. این مقررات می‌توانند عامل مهمی در حفظ برجام و منافع اقتصادی اروپا در ایران باشند.»
تردید در کارایی مقررات مسدودکننده
اما در مقابل تعدادی از کارشناسان هم نسبت به اثرگذاری تصمیمات اروپا، به ویژه مقررات مسدودکننده تردید دارند. آنچنانکه این قانون تنها یک‌بار آن هم برای یکسال اجرا شده و تحقیقی درباره اثرگذاری آن به‌عمل نیامده است. این تردید را در سخنان ژان کلود یونکر، رییس کمیسیون اروپا می‌توان دید؛ آنجا که او در مصاحبه خود با خبرنگاران در این رابطه تاکید کرد که «تاثیر تحریم‌های امریکا به هر صورت احساس خواهد شد و این وظیفه اتحادیه اروپاست تا از تجارت خود پشتیبانی و حمایت کند و این امر به ویژه برای کسب و کارهای کوچک و متوسط انجام خواهد شد». از سوی دیگر، پس از بالاگرفتن اختلاف میان امریکا و اتحادیه اروپا بر سر تعرفه‌های تجاری، مقامات ارشد آلمان و فرانسه تاکید کردند که نمی‌خواهند با امریکا وارد جنگی تجاری شوند. این اظهارات به شکل‌های دیگر توسط مقامات کشورهای مهم اروپایی درباره سطح مقابله با امریکا مطرح شده تا برخی در مقابل نگاه خوش‌بینانه، بر این امر تاکید کنند که اقدامات اروپا آنچنان کمکی به ایران برای مقابله با تحریم‌های ایالات متحده نخواهد کرد.
فضاسازی با پیشنهاد مذاکره
اینها در حالی است که با پیشنهاد مذاکره بدون هیچ پیش شرط از سوی ترامپ، ابهام در سرنوشت تحریم‌ها بیش از گذشته شده است. اگرچه این پیشنهاد رییس‌جمهور امریکا صراحتا از سوی مقامات ارشد ایرانی رد نشده؛ اما خوشبینی هم از نتایج آن وجود ندارد. آنچنانکه روز گذشته محمد جواد ظریف تاکید کرد هدف امریکایی‌ها از طرح موضوع مذاکره، فضاسازی است؛ اینکه بگویند ما اهل مذاکره هستیم و مردم ایران این را قبول نمی‌کنند.
وزیر امور خارجه کشورمان با طرح این پرسش که چه کسی باور می‌کند که ترامپ می‌خواهد با ایران مذاکره کند؟ تصریح کرد: مقام معظم رهبری گفتند اگر در مذاکرات هسته‌ای نتیجه بگیریم و برجام بتواند به خوبی اجرا شود زمینه برای مذاکرات آتی فراهم می‌شود. برجام از یک مذاکره ۱۲ ساله و دو سال مذاکرات مستقیم به دست آمد. هیچ‌وقت در تاریخ امریکا یک وزیر خارجه این مدت برای یک مذاکره از کشورش بیرون نبوده است و این قدرت جمهوری اسلامی ایران را نشان می‌دهد.
ظریف افزود: جان کری ۱۸ روز در هتل نشست و با ایران مذاکره کرد و این علامت قدرت ماست. بنابراین باید به آقای ترامپ بگوییم که ما مذاکره کردیم خوب هم مذاکره کردیم. دو سال مذاکره مستقیم داشتیم. حتی در یک دوره از مذاکرات از ساعت ۹ شب تا شش صبح بدون وقفه طولانی‌ترین ساعات مذاکره انجام شد. ما روی هر کلمه برجام ساعت‌ها مذاکره کردیم. مثلا در مورد موضوع موشک ساعت‌ها مذاکره شد. بعد رییس‌جمهور امریکا در یک مصاحبه کوتاه می‌آید و همه‌چیز را باطل می‌کند؛ این جز یک نمایش تبلیغاتی بیشتر نیست.
